اصل كليت به عنوان چارچوب طراحي شهر ايراني – اسلامي

Wholeness as a framework in Iranian- Islamic Urban Design

امروزه بيشتر ديدگاه?ها نسبت به مقوله هاي شهري ناشي از زمينه?اي است كه در آن تفكر جزيي?نگري حاكم است. با اين وجود، افراد گوناگون بر آن شدند تا با استفاده از مفهوم هاي طرح شده در فيزيك كوانتوم، همچون كليت، چارچوب تازه اي در برخورد با آن مقوله ها بيابند. پيشينه حقيقي اين مفهوم به فلسفه و حكمت شرق باز مي?گردد و بازنمود آن در طراحي شهرهاي ايراني- اسلامي قابل مشاهده است. در اين مقاله، نظريه كليت به عنوان چهارچوبي براي رويارويي با مسايل مطرح در طراحي شهري، مورد توجه قرار گرفته است. مفهوم كليت به عنوان يكي از اصل هاي كليدي شهرهاي ايراني- اسلامي با استفاده از رويكرد كيفي و تحليلي- تطبيقي مطالعه شده است. در اين تحليل تطبيقي، ايده?هاي ارايه شده به وسيله افرادي چون الكساندر و ساير انديشمنداني كه شهرهاي ايراني- اسلامي را مورد كنكاش قرار داده?اند، بررسي گرديده است. به اين منظور، ابتدا به پيشينه و تعريف خاص آن پرداخته و سپس انطباق آن با شهرسازي ايراني- اسلامي بيان مي?گردد. در انتها با مطالعه نمونه موردي اصفهان دوران صفوي به عنوان يك كليت، درستي اين فرضيه اثبات مي?گردد. اصفهان دوران صفوي حاصل روابط غني بين ساختارهاي طبيعي و دست ساز است كه در آن به پشتوانه كليت ذهني حاكم بر انديشه انسان سنتي، نقطه هاي رويارويي و هم پوشاني اين ساختارها، مركزهاي قوي اي را شكل مي?دهند كه در تقويت اين كليت موثر بوده است.

Nowadays, most views about urban issues come from a context of fragmented thinking. Though, different people decided to find a new framework for facing issues by use of concepts considered in quantum physics like the concept of wholeness. Real history of this concept goes back to philosophy and mysticism of east, and its representation is observable in Iranian-Islamic cities. In this paper, wholeness as a theory is considered for encountering with arising problem in urban design. The concept of wholeness is reviewed as a major principle in Iranian-Islamic cities by qualitative approach and comparative analysis. In this analysis, ideas of scientists such as Alexander and others, who studied Iranian-Islamic cities, were regarded. Therefore, with the purpose of introducing this concept, first, history and definition of wholeness and then its correspondence with Iranian-Islamic urban design is discussed. Finally, with study of Esfahan in Safaviyyeh period as an instance of wholeness, accuracy of this claim would be proven. Esfahan in that period was the outcome of rich relations between natural and man-made structures. In this case, by the support of subjective wholeness governs mind of traditional man, strong centers were formed in confronting and the overlap points of structures, which intensify the wholeness of the city.