گونه شناسي مسجد ـ مدرسه هاي دوره قاجار

Typology of Qajar Mosque-Madrasa

فعاليّت?هاي آموزشي در هر دوره اي از اهميّت بسزايي برخوردار بوده است. آموزش و تعليم در هر زمان سبب رشد و پيشرفت فرهنگ و تمدن در جامعه شده است. اين تحقيق به پيدايش مراكز آموزشي ـ مذهبي كه همان مسجد ـ مدرسه ها هستند، مي پردازد و چون عمده اين مراكز در زمان قاجاريه ساخته شده?اند، جمعيّت آماري را مسجد ـ مدرسه هاي اين دوره تشكيل داده است. هدف اصلي پژوهش تحليل و گونه?شناسي اين مسجد ـ مدرسه?ها و مساله مهم در تحقيق اين است كه مسجد ـ مدرسه?هاي ايران در دوره قاجار به چه گونه?هايي تقسيم مي?شوند؟ آيا رابطه?اي ميان گونه?هاي مختلف مسجد ـ مدرسه?ها و زمان ساخت آن?ها وجود دارد؟ يا اين رابطه با مكان و موقعيّت قرارگيري قابل توجيه است؟ در اين پژوهش از روش تحقيق موردپژوهي استفاده شده است. روش گردآوري اطلاعات به صورت اسنادي و كتابخانه?اي است. نتايج اين تحقيق حكايت از تقسيم?بندي مسجد ـ مدرسه?ها به سه گونه اصلي دارد. گونه اول، مسجدـ مدرسه، فضاي واحدي است كه كاركرد مسجد و مدرسه در آن از هم تفكيك شده است. گونه دوم، مسجد و مدرسه در يك فضا قرار گرفته?اند و كاربري مسجد و مدرسه در هم ادغام شده ?است. گونه سوم، شامل مسجدـ مدرسه?هايي است كه به صورت جدا از هم ولي، در كنار هم ساخته شده?اند. ارتباط مسجد و مدرسه از طريق فضايي مشترك در داخل بناست. در واقع اين گونه?بندي با زمان ساخت، مكان و موقعيّت قرارگيري مسجدـ مدرسه?ها رابطه اي نداشته است. شايد بتوان گفت كه در شرايط خاصي و برحسب نوع تفكّر و هم?چنين ميزان اهميّت مسجد و مدرسه، اين گونه?ها شكل گرفته?اند.

Education activities in each period were important. To training at any time causes growth and development of culture and civilization in the society. This research considers the appearance of education and religious centers, the same mosque-madrasa and because most of these buildings are made at the Qajar era, the statistical community has chosen mosque-madrasa in this course. The main goal is analysis and typology of mosque-madrasa in this research. The main questions in this research are: 1- What are the typology of mosque- madrasa in Iran? 2- Is there any meaningful relationship between these types and construction time of them? Or the typology has explained by location of them. The research method is case study research by combined strategies. Descriptive- analytic techniques have been adopted. A data gathering method is referring to written and library resource. The result of this research is dividing mosque- madrasa into three main types. First, mosque-madrasa is a unit space that in it the mosque and madrasa function is separated. Second type, the mosque and madrasa are located in one space and are merged with together. The third is including the mosque- madrasa that made separately but together and communication ways of them through the joint space inside the building. In fact, this typology does not have relation with construction time and location of them. They are formed by importance rate of mosque and madrasa.