تاثير اصول فقهي مرتبط با حقوق شهروندي بر پايه عدل در طرّاحي مسكن (نمونه موردي: سه مورد از خانه هاي ايراني- اسلامي)

The Impact of Islamic Principles of Human Rights in House Designing Based on Justice (Case Study: three of traditional Irano-Islamic Houses)

تمامي شهر هاي جهان اسلام، داراي هويّت اسلامي مشتركي هستند. اين هويّت به وسيله ارزش هاي اسلامي پنهان در بطن معماري و شهرسازي آنان حاصل شده است. در واقع ايجاد تعامل ميان فقه و زبان طرّاحي نيازمند طرّاحي الگويي راهبردي است؛ اين الگو با واكاوي و بازشناسي مفاهيم اسلامي به دست خواهد آمد. در مقاله حاضر با رجوع به قرآن و احاديث، تجلّي اصل «لاضرر و لاضرار» به عنوان مهم ترين اصل حقوق شهروندي، بر پايه عدل در معماري مسكوني، بررسي شده است. روش تحقيق مورد استفاده در اين پژوهش تفسيري- تاريخي است و تحليل هاي مربوط به بناها با روش استدلال منطقي صورت گرفته است. در جمع آوري اطلاعات از اسناد و متون تاريخي، منابع كتابخانه اي و اينترنتي استفاده شده است. در اين مقاله به منظور بررسي اصل لاضرر و لاضرار در معماري ايراني- اسلامي، سه مورد از خانه هاي سنّتي به روش نمونه گيري هدف مند انتخاب شده اند. نتايج حاصل بيان كننده اين موضوع است كه اين اصل به عنوان مهم ترين اصل مرتبط با حقوق شهروندي، در تمامي ابعاد معماري خانه هاي ايراني- اسلامي تاثير گذاشته است. اين تاثيرات برگرفته از مفهوم عدل است كه شامل تعادل و توازن در پلان و نما، هماهنگي واحد مسكوني با ديگر واحدها، مساله حريم خصوصي و عمومي و محرميّت در معماري بناها در نظر گرفته شده است. اصول ديگري چون احترام به ديگر افراد نظير همسايگان و عابران، رعايت حق شفعه، احترام به حقوق همسايگان در استفاده از منابع عمومي نظير آب، نور آفتاب و ...، رعايت پاكيزگي و عدم آسيب رساندن به همسايگان و ديگر افراد از نظر بصري، صوتي و... همگي جزو اصولي هستند كه در فقه اسلامي رعايت آن ضروري است و تمام اين مسايل در خانه هاي ايراني- اسلامي رعايت شده است.

All cities in islamic world have a common Islamic identity which can be obtained by hidden values inside architecture and urbanism. In fact, Interaction between theology and design language requires a strategic planning model which is created by Islamic concepts Analysis. In this article, the expression of the principle “La Zarar and la Zerar” as the most important principle of civil rights based on justice, is studied in residential architecture via referring to the quran and Hadith. This is an Interpretive-Historical research and the Analysis of buildings is done by logical reasoning. in data collecting, historical documents and texts, library resources and internet are used. In this study, three traditional houses have been selected by purposive sampling to investigate the origins of Irano-Islamic architecture based on the “La Zarar and la Zerar” principle. The results imply that the principle “La Zarar and la Zerar” has affected all aspects of Irano Islamic houses as the most important relative principle of civil rights. This impact is derived from the justice concept which includes balance in the plan and façade; Coordinating dwelling units together; Issue of privacy and publicity. These effects are in direct contact with citizens’ rights that have been seen in buildings architecture. Other principles like, Respecting other people as neighbors and pedestrians; Observing the pre-emption; Respecting the neighbors’s rights in public resources usage such as water, sun light, and so on. cleanliness; to avoid bothering neighbors and other people in terms of visual, acoustical and so on , are principles that are essential in Islamic Fiqh. All these issues have been observed in surveyed Irano Islamic houses.