بررسي و نقد اطناب درمثنوي مولوي با تكيه بر ابيات دفتراول و دوم

A critique and study of Redundancy in Masnavi Manavi with stressing on the lines in first and second books

مولوي از جمله شعرايي است كه شعر را وسيله‌اي براي بيان مطالب حكمي و تعليمي خويش قرارداده و به اقتضاي هر مطلب، كلام خود را مختصر يا مفصل آورده است. اين مقاله به بحث اطناب در سخن مولوي اختصاص داده شده است. مثنوي بطور كلي به دو دليل داراي اطناب شده: 1-مولوي براي تفهيم انديشه‌ي خود به شنونده – بدون توجه به اطاله‌ي كلام – به تمثيل و آوردن حكايات و داستان‌هايي در ضمن داستان اصلي، اقدام مي‌كند، به عنوان مثال: در داستان شير و نخجيران، براي تبيين كامل هر مطلب، حكايتي آورده شده كه به طولاني شدن اين داستان انجاميده است. 2-گاهي يك كلمه يا يك مطلب، ذهن او را به خود مشغول مي‌دارد و او را به آوردن مطالبي در آن زمينه وادار مي‌كند كه در نتيجه‌ي خارج شدن از موضوع اصلي داستان دچار اطناب مي‌شود. به عنوان مثال در پايان داستان كنيزك و پادشاه براي تبيين واژه‌ي "قياس" و روشن نمودن معناي پرهيز از قياس كردن بي‌دليل، حكايت طوطي و بقال ذكر مي‌شود و يا در همان داستان هنگامي كه به كلمه عشق مي‌رسد آن را با طول و تفصيل بسيار بيان مي‌كند. اما اطناب كه ابزار اصلي نقد و بررسي اين مقاله است، يكي از مهمترين صنايعي است كه كلام را بليغ، رسا و موثر مي‌سازد و آن را به مقتضاي حال مخاطب و مناسب با احوال او و درخور موضوع بحث بسط مي‌دهد. اطناب به طور كلي به دو نوع تقسيم مي‌شود: اطناب مخل و اطناب مليح. اطناب مخل فصاحت يا ممل، آن است كه آنقدر در اطناب يا دراز سخني افراط شود كه موجب ملالت و دلزدگي خواننده يا شنونده باشد. اطناب مليح يعني گسترش و بسط سخن با زباني ادبي به شرط اينكه موجب بيهوده گويي نشود و موجب زيبايي كلام و تاثير بيشتر سخن در شنونده باشد.

Moulavi is one of these poets who adopted poem as a device for expressing the teaching and precept materials and provided his speech with respect to the materials. The current article is devoted to the issue of redundancy in Moulavi’s speech. Generally speaking, the Masnavi has been given redundancy for two reasons: 1- Moulavi uses narratives and allegories and stories to enable the audience to understand his thoughts and ideas. For instance, in the story “the lion and the hunt”, a story has been provided to explore the subject which lengthens the story. 2- Sometimes, a word or a subject preoccupies his mind and forces him to provide materials in this subject which means putting aside the main subject of the history makes redundancy. For instance, at the end of the history ,the bond woman and the king is mentioned to de Fine “analog y” and for understanding the meaning of avoidance of unreasonable analog y” , together with the narrative of the parrot and the grocer. Or, when the story reaches to the word “love”, it is expressed with long interpretation. However, redundancy which is one of the most important figure speeches making the speech more effective and fluent , and expands it in term of the audience’s status is the main device for critique in the article. Generally, redundancy is divided in to two types: disturbance and spicy. The disturbance redundancy is the one that the redundancy is so much used that makes the audience feel bored. Spicy redundancy means expansion and exploration of speech b literary language provided that rant doesn’t occur and makes the speech more beautiful and effective for the audience.