مقايسه برخي ويژگي‌هاي گياهي در دو سايت چرايي حيات وحش و دام اهلي (مطالعه موردي: مراتع دشت كالمند- بهادران استان يزد)

Comparing vegetation properties in two range sites under wildlife and livestock grazing (Case Study: Kalmand-Bahadoran plain rangelands of Yazd Province)

با توجه به تاثير نوع دام چرا كننده بر تغييرات پوشش گياهي و اهميت شناخت خصوصيات پوشش گياهي در اداره صحيح اكوسيستم‌هاي مرتعي، تحقيق حاضر به مقايسه برخي شاخص‌هاي گياهي و فرم‌هاي رويشي مختلف در دو سايت چرايي حيات وحش و دام اهلي در مراتع دشتي كالمند-بهادران استان يزد پرداخته است. به اين منظور پس از تعيين منطقه رويشي در دو بخش براي مطالعه متغيرهاي پوشش گياهي از روش تصادفي سيستماتيك استفاده شد. در داخل هر يك از مناطق مورد بررسي، 10 ترانسكت 100 متري به‌طور تصادفي و تعداد 3 پلات 2 متر مربعي بر روي هر ترانسكت، در مجموع 30 پلات به صورت سيستماتيك قرار گرفت. در داخل هر پلات و در امتداد هر ترانسكت، كلاس خوشخوراكي گونه‌هاي گياهي موجود، فرم رويشي، درصد پوشش، تعداد، فراواني، بيوماس انداز‌گيري شد. نتايج نشان داد كه درصد پوشش گونه غالب Artemisia sieberi، گياهان كلاس II و بوته‌اي‌ها در سطح يك درصد و گندميان در سطح 5 درصد در سايت چرايي دام اهلي افزايش معني‌داري داشته است. بيوماس كل گونه غالب (gr22/135)، درصد پوشش گياهان كلاس III (6%) و پهن‌برگان علفي (3%) در سايت چرايي حيات وحش افزايش معني‌داري را نشان داد، در حالي‌كه مقدار اين پارامترها در منطقه چرايي دام اهلي به‌ترتيب gr19/69، 4% و 9/0% بود (01/0p < ). توليد و تراكم پهن‌برگان از قبيل Stachys inflata و Scorzonera sp. (01/0p < ) و توليد گندميان مانند Stipa barbata و Boissiera squarrosa (05/0p < ) و تراكم آنها (01/0p < ) در منطقه تحت چراي آهو به‌صورت معني داري بيشتر از منطقه تحت چراي دام اهلي بود، بنابراين براي مديريت پوشش گياهي در چنين مناطقي در صورتي‌كه شرايط پرورش دام‌هاي وحشي فراهم شود، شايد بتوان مديريت بهتري در خصوص پوشش گياهي اعمال كرد.

Range managers need to consider the impacts of herbivores on vegetation characteristics for achieving a sound management for rangelands. This study compared some plant indices and life forms between two range sites under livestock and wildlife grazing in Kalmand-Bahadoran plain in Yazd province. Systematic random sampling was used to collect vegetation data in these range sites. Ten transects of 100 meters length were established in each site randomly, and 3 plots of 2 m2 were placed on each transect systematically. Frequency and biomass of plant species as well as plant life forms and canopy cover percentages were measured in each plot and palatability of each plant emprically was recorded. According to the results, the percentage cover of Artemisia sieberi, frequancy of the species with moderate palatability (Class II) and shrub species were increased significantly (?=0.01) in livestock grazed site. Grass species were also increased in this site significantly (?=0.05). Total biomass of the dominant species and percentage cover of the plants with low palatability (Class III) and forbs were increased significantly in the sites under wildlife grazing. In range site grazed by wildlife, the production and density of forb species such as Stachys inflata and Scorzonera sp. were increased significantly (?=0.01) compared with livestock grazed site. The Stipa barbata and Boissiera squarrosa production and density were also significantly higher in wildlife grazed site. Therefore it can be concluded that wildlife grazing improve vegetation condition with their positive impacts on rangelands vegetation.