بررسي تاثير ويژگي هاي ارتفاع و جهت دامنه بر غلظت عناصر معدني خاك، گياهان مرتعي و شير گوسفندان (مطالعه موردي: شمال و جنوب شرقي سبلان در استان اردبيل)

Study the effects of altitude and slope characteristics on minerals content in rangeland soil, plants and sheep milk (Case study: north and southeast Sabalan in Ardabil province)

هدف اين پژوهش تعيين و مقايسه غلظت عناصر معدني در شير ميش هاي در حال چرا در مراتع ارتفاعات شمال و جنوب شرقي سبلان بود. بدين منظور مراتع واقع در طبقه‌هاي ارتفاعي 2100-1800، 2700-2300 و 3700-3200 متري در دامنه جنوب شرقي سبلان و 1800-1300، 2500-1800 و 3200-2500 متري در دامنه شمال سبلان به‌ترتيب به‌عنوان سايت هاي ارتفاعي اول، دوم و سوم انتخاب شدند. سپس خاك، مخلوط گياهان مرتعي (با استفاده از پلات يك مترمربعي) و شير ميش‌هاي چراكننده در اين مراتع جهت اندازه گيري ميزان مواد معدني آنها جمع آوري شد. غلظت عناصر معدني كلسيم، فسفر، پتاسيم، منيزيم، سديم، روي، مس، منگنز و آهن در نمونه هاي آماده شده به‌وسيله دستگاه اسپكتروفتومتري جذب اتمي و فلم‌فتومتر اندازه گيري شد. تجزيه و تحليل آماري داده ها با استفاده از نرم افزار SAS9.1و با رويه مدل عمومي خطي در قالب طرح كاملاً تصادفي انجام شد. نتايج نشان داد كه در شير گوسفندان چرا كننده در طبقه ارتفاعي 1800-1300 متري مراتع جنوب شرقي سبلان، ميانگين عناصر كلسيم (49/619)، فسفر (41/607)، پتاسيم (29/1399)، منيزيم (01/165) (ميلي-گرم در كيلوگرم)، مس (9/1312)، روي (10920) و منگنز (6/732) (ميكروگرم در كيلوگرم) به‌طور معني داري بيشتر بود (05/0 > p). در ارتفاع 3200-2500 متري مراتع دامنه شمال سبلان نيز كلسيم (57/937)، فسفر (55/320)، سديم (75/924)، منيزيم (05/100) (ميلي گرم در كيلوگرم)، آهن (24041)، مس (7/2384) و منگنز (79/1355) (ميكروگرم در كيلوگرم) به‌طور معني داري بيشتر بود (05/0 > p). مقايسه غلظت عناصر معدني در شير ميش هاي چراكننده در دو دامنه شمال و جنوب شرقي سبلان نيز نشان داد كه غلظت اغلب عناصر مورد مطالعه بجز كلسيم، مس و منگنز در شير ميش هاي چراكننده در مراتع جنوب شرقي سبلان به‌طور معني داري بيشتر بود (05/0 > p). در حالت كلي نتايج نشان داد كه ارتفاع و جهت مرتع با تاثير بر ميزان عناصر معدني خاك و گياهان مرتعي مي تواند بر وضعيت عناصر معدني شير ميش هاي چراكننده در مراتع سبلان تاثيرگذار باشد.

The aim of this study was to determine and compare the mineral concentration in the milk of grazing ewes in rangelands of northern and southeastern Sabalan. For this purpose, three range sites in 1800-2100, 2300-2700 and 3200-3700 meter from sea level in the rangeland of south-eastern Sabalan and 1300-1800, 1800-25800 and 2500-3200 m elevations in northern Sabalan were selected as the study site. Soil samples were collected and plant biomass in a 1 m2 were measured and grazed sheep milk grazed in these sites were collected for the measurement of mineral concentrations. The minerals concentrations of Calcium, Phosphorus, Potassium, Magnesium, Sodium, Zinc, Copper, Manganese and Iron in collected samples were measured by atomic absorption spectrophotometer and flame photometer. Data was analyzed in a completely randomized design using SAS9.1 software and the General Linear Model procedure was used for statistical analysis. The results showed that Ca (619.49 mg/kg), P (607.41 mg/kg), K (1399.29 mg/kg), Mg (165.01 mg/kg), Cu (1312.9 µg/kg), Zn (10920 µg/kg) and Mn (732.6 µg/kg) in grazing sheep milk in the site of 1300-1800 m of south-eastern Sabalan were significantly higher (P < 0.05). Ca (937.57 mg/kg), P (320.55 mg/kg), Na (924.75 mg/kg), Mg (100.05 mg/kg), Fe (24041 µg/kg), Cu (2384.7 µg/kg) and Mn (1355.79 µg/kg) in grazing sheep milk at 2500-3200m elevation of northern Sabalan were significantly higher (P < 0.05). According to the results, of most elements except calcium, copper and manganese in milk of grazed sheep in rangelands of south-eastern Sabalan were significantly higher (P < 0.05) than the sheep grazed on northern slopes. . In general, the results showed that the ecological conditions such as altitude and aspect of rangelands has great influence on mineral concentration of sheep milk in Sabalan through their effets on the soil and plant minerals.