بررسي كارآيي شش روش تعيين وضعيت در مراتع نيمه استپي منطقه زاگرس مركزي

Evaluating the performance of six range condition assessment approaches in Semi-Steppe rangelands of Central Zagros

اين تحقيق با هدف بررسي و مقايسه كارآيي برخي از روش‌هاي تعيين وضعيت مرتع شامل روش‌هاي چهار‌فاكتوري، چهارفاكتوري تعديل‌شده، فركانس، مقايسه با مرجع، استراليايي و استراليايي تعديل‌شده در 7 سايت واقع در دو مكان مرتعي از رويشگاه نيمه استپي استان اصفهان انجام شد. ابتدا با توجه به وضعيت پوشش گياهي و خاك سايت‌هاي مورد مطالعه و نظر سه نفر كارشناس خبره، تعداد 4 وضعيت شاهد (عالي، خوب، متوسط و ضعيف) شناسايي و در هر سايت با استفاده از روش سيستماتيك-تصادفي تعداد 30 پلات يك متر مربعي قرار داده شد و داده‌هاي مورد نياز براي استفاده از روش‌هاي مختلف ارزيابي مراتع از جمله ميزان توليد گياهان، درصد پوشش تاجي، داده‌هاي مربوط به وضعيت خاك سطحي و فراواني گونه‌هاي گياهي اندازه‌گيري شد. وضعيت مرتع در تمامي اين سايت‌ها با استفاده از 6 روش مورد ارزيابي، تعيين شد. براي مقايسه روش‌ها، وضعيت‌هاي بدست آمده از روش‌هاي مختلف با وضعيت‌هاي شاهد مقايسه و ميزان تشابه نتايج در روش‌هاي مختلف نيز بررسي شد. روش‌هايي كه اختلاف كمتري را با روش شاهد نشان دادند و همچنين نتايج ارزيابي آنها از تشابه بيشتري با ساير روش‌ها برخوردار بود، به‌عنوان روش‌هاي برتر انتخاب شدند. با استفاده از روش فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و در نظر گرفتن معيارهاي صحت روش، زمان اجرا، عيني بودن، راحتي كار، مناسب بودن دامنه امتياز و تعداد پارامترها، روش‌هاي مورد مطالعه در نرم‌افزار Expert choice مقايسه شد. نتايج نشان داد كه روش چهار فاكتوري، استراليايي تعديل‌شده و فركانس روش‌هاي مناسبي براي بررسي وضعيت مراتع در رويشگاه‌هاي نيمه استپي است. همچنين روش فركانس بهترين روش به لحاظ زمان اجرا، عيني بودن، راحتي كار و تعداد پارامترهاي مورد ارزيابي است. همچنين روش استراليايي تعديل‌شده به لحاظ صحت روش و مناسب‌بودن دامنه امتيازات مناسبترين روش تشخيص داده شد. نداشتن روش مبنا براي ارزيابي روش‌هاي تعيين وضعيت مرتع از جمله مشكلات مطالعات از اين نوع است.

This study aimed to evaluate and compare the accuracy and efficiency of some range condition assessment methods including “Four factors”, “Adjusted four factors”, “Frequency”, “Reference” (proposed by Saeedfar 2002), “Australian” (ABCD), and “Adjusted Australian” in eight range sites located in two range places in Isfahan Semi- Steppe rangelands. The vegetation and soil properties of all the studied range sites were observed and their conditions classes (excellent, good, moderate and poor) were evaluated visually by 3 experts as control sites to compare with condition classes obtained by each method. A systematic random sampling method was used to collect the data in each site using 30 plots with size of one square meter each. Plant production, vegetation cover, soil surface condition and plant frequencies in all sites were assessed to utilize in the six range condition assessment methods. If majority of the methods determined one particular condition classes similarly, then it was concluded that these methods had good performances. In the next step, four criteria including accuracy, speed & ease of use, objectivity, and appropriateness of score range for determination of range condition for all methods were selected and the methods were then compared using Analytical Hierarchical Process (AHP). Expert choice software was used to perform AHP. The results indicated that in semi-steppe rangelands “Four factors” “Adjusted Australian” and “Frequency” methods have acceptable accuracy. AHP also determined that the “Frequency” was the best method in terms of objectiveness, speed and ease of use. Also the “Adjusted Australian” method had good performance in terms of accuracy and appropriateness of score range. The lack of objectivity to determine range site condition classes as control is among the limitations of this type of study.