خاكهاي ديرينه (پاليوسل)، انواع و ويژگيهاي آن در سازند شوريجه (ژوراسيك پسين- كرتاسه پيشين)، حوضه رسوبي كپه داغ، شمال شرق ايران

Paleosols, types and their characteristics in the Shurijeh Formation, Kopet- Dagh basin, NE Iran

سازند شوريجه (ژوراسيك پسين-كرتاسه پيشين) در نواحي شرقي و جنوب شرقي حوضه رسوبي كپه داغ، شامل رخساره‌هاي آواري است كه به سمت نواحي مركزي و غربي حوضه، لايه‌هاي تبخيري و كربناته نيز در توالي رخساره‌اي اين سازند مشاهده مي‌گردد. علاوه بر رخساره‌هاي فوق، خاك‌هاي ديرينه مختلفي نيز در اين سازند شناسايي شده كه بر اساس برتري نسبي شش فرآيند خاكزايي به سه دسته هيستوسول‌ها (Histosols)، اكسي‌سول‌ها (Oxisols) و كلسي‌سول‌ها (Calcisols) قابل تفكيك‌اند. كلسي‌سول‌هاي سازند شوريجه بر اساس تركيب كاني شناسي به انواع كالكريتي و دولوكريتي تقسيم شده‌اند كه هر يك داراي اشكال ماكرومورفولوژي و ميكرومورفولوژي ويژه‌اي هستند. بر اساس اختصاصات ماكروسكوپي و ميكروسكوپي (ميكرو فابريك‌هاي آلفا و بتا)، كالكريت‌هاي سازند شوريجه به دو نوع پدوژنيك و غير پدوژنيك (آب زيرزميني) تفكيك شده است كه هر يك در شرايط ويژه‌اي شكل گرفته اند. دولوكريت‌هاي سازند شوريجه تنها در يك برش (برش اسفيدان) و در سنگ ميزبان مادستوني يافت شده و بر اساس ويژگي‌هاي خود احتمالا منشا غير پدوژنيك (آب زيرزميني) دارند. نوسانات سطح ايستابي همراه با شرايط آب و هوايي خشك تا نيمه خشك منجر به تشكيل كلسي سول‌هاي سازند شوريجه شده است.

The Shurijeh Formation (Late Jurassic- Early Cretaceous) consists of siliciclastic facies in the southeastern and eastern parts of the Kopet- Dagh basin, whereas evaporate and carbonate strata are present in its facies succession toward central and western parts of the basin. In addition, various paleosols are identified in this formation that based on relative preference of pedogenic procecces, are classified into three classes including histosols, oxisols and calcisols. The Shurijeh Formation calcisols, based on mineralogical composition, are divided into calcretes and dolocretes and contain special macromorphology and micromorphology features. Based on macroscopic- microscopic properties (alpha and beta microfabrics), the Shurijeh calcretes are divided into pedogenic and non- pedogenic (ground water) types that are formed under different conditions. The Shurijeh Formation dolocretes, only found in one section (Esfidan section), and the mudstone host rocks, are probably non- pedogenic (ground water). Water table fluctuations with arid to semiarid climatic conditions are caused calsisols creation in the Shurijeh Formation.