مناجات عارفان: جستاري در چيستي و گستره معرفت خدا (4)

An Inquiry into the Nature and Scope of the Knowledge of God (4)

اين مقال به بررسي امكان معرفت خدا مي‏پردازد. در آموزه‏هاي ديني، سفارش‏هايي درباره لزوم شناخت خدا از طريق راه‏هاي انفسي و آفاقي مطرح شده است. با اين حال، همواره افراط و تفريط‏هايي در اين زمينه صورت گرفته است. واقعيت امر اين است كه شناخت خداي متعال با دو علم حضوري و حصولي امكان دارد. به تصريح برخي متكلمان و فلاسفه، كنه ذات خدا را نمي‏توان با علم حصولي شناخت، اما در اينكه علم حضوري انسان به كنه ذات و صفات الهي تعلق مي‏گيرد بايد گفت: هرچند با استفاده از آيات و روايات ثابت مي‏شود كه انسان‏ها مي‏توانند علم حضوري به خدا داشته باشند، با اين حال هيچ‏كس حتي اشرف مخلوقات يعني پيامبر گرامي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله نيز نمي‏توانند عالم به كنه ذات و صفات خدا باشند؛ زيرا لازمه علم به كنه ذات، احاطه وجودي بر خداوند است و احاطه موجود محدود بر موجود نامحدود و نامتناهي محال است.

The present paper examines the possibility of knowledge of God. Religious teachings offer some recommendations on the necessity of knowing God through internal and external ways. However, some go to extremes in this regard. The fact is that knowing the Most High God is possible through intuitive and acquired knowledge. As some theologians and philosophers specify, we cannot know the core of essence of God through acquired knowledge. However, regarding the question whether manʹs intuitive knowledge pertains to the core of essence and divine attributes, it should be said that although some Quranic verses and traditions prove that men can have intuitive knowledge of God, no one, even the Holy prophet- the most noble of all creatures- cannot know the core of essence of God and divine attributes, because this knowledge necessitates knowledge of the core of essence and existential encompassing on God, but it is impossible for a limited thing to encompass an unlimited thing.