قاعده لطف و ادلّه نقلي آن

The Principle of Grace and Its Transmitted Proofs

«لطف»، به‏عنوان يكي از قاعده‏هاي مهم و تاثيرگذار در علم كلام، عبارت است از هر آنچه كه مكلف با آن، به انجام فعلِ طاعت نزديك، و از معصيت دور گردد و در اصلِ توان مكلف بر انجام فعل، دخيل نبوده و به حد اجبار نرسد. معتزله از طرف‏داران اين قاعده هستند و اكثر آنان فعل لطف را بر خداوند واجب مي‏دانند. اشاعره در مقابل، منكر اين قاعده هستند و اساسا چيزي را بر خداوند واجب ندانسته و به تبع، لطف را نيز بر خداوند واجب نمي‏دانند. اكثر علماي اماميه، قايل به وجوب لطف بر خداوند هستند و مسايلي مانند وجوب نبوت و وجوب وجود امام معصوم در هر عصر و زمان را با آن اثبات مي‏كنند. كاربرد اين قاعده در علم كلام گسترده بوده و كساني كه قايل به وجوب لطف هستند، وجوب تكليف شرعي، حسن آلام ابتدايي، وجوب وعده و وعيد، وجوب عصمت انبيا، وجوب بعثت انبيا و وجوب نصب امام را با اين قاعده اثبات مي‏كنند. آيات فراواني از قرآن وجود دارد كه به غايات و مبادي لطف اشاره دارد، اما اكثر آنها دلالت بر وجوب لطف بر خداوند ندارد. روايات فراواني در باب بعثت انبيا و خالي نبودن زمين از حجت خدا وجود دارد كه دلالت بر لطف بودن اين افعال از جانب خداي متعال مي‏كند، اما دلالت بر وجوب اين افعال و وجوب هرگونه لطف به گونه عام از جانب خداوند متعال ندارد. روش پژوهش تحليلي ـ توصيفي مي‏باشد.

The principle of grace is one of the important and influential principles in theology and means any act that makes a responsible person to approximate to obedience and distance from sin by doing it. In principle, the strength of the responsible person does not involve in doing the act which should not be obligatory. Muʹtazilites support this principle and most of them believe that God is obliged to do the act of grace. In contract, Ashʹarites reject this principle and essentially do not believe in any obligation on the part of God. So they do not believe that God is obliged to do the act of grace. Most Imamiyyah scholars believe in Godʹs obligation to do the act of grace and prove such issues as the necessity of prophecy and the necessity of existence of infallible Imam in every time by using this principle. This principle is widely used in theology and those who believe in the necessity of grace prove such issues as the necessity of legal duty, the good end of initial pains, the necessity of promise and threat, the necessity of infallibility of prophets, the necessity of sending prophets and the necessity of appointing Imam by this principle.