نقد و بررسي انديشه تاثيرپذيري متكلمان قرن 4و5 اماميه از معتزله در عدل الهي

An Analysis and Criticism of the Idea that Imamiyyah Theologians of Fourth and Fifth Centuries (ʹʹAHʹʹ) Were Affected by Muʹʹtazilite School in Terms of Divine Justice

متكلمان معتزله و اماميه از روزهاي نخست در كنار هم به گفت وگو، بحث و مناظره مشغول بوده اند. در اين فضا ممكن است تاثيراتي براي هريك از جريان ها حاصل شده باشد. اين تحقيق با روش تحليلي ـ تطبيقي انجام گرفته و به دنبال نقد و بررسي «انديشه تاثيرپذيري متكلمان اماميه از معتزله در عدل الهي» است. مكتب اماميه و معتزله به علت پذيرش حسن و قبح عقلي به عنوان مبنا و اساس عدل الهي و ساير آموزه هاي ديني به عدليه معروف شده اند. آنها با اين مبنا، آموزه هاي ديني را به نحوي تحليل كرده اند كه خروجي آن، اختيار انسان، وجوب لطف و رعايت اصلح، وجوب تكليف، نفي تكليف فراتر از طاقت، وجوب اعواض بر آلام ابتدايي و تفسير حكيمانه شرور بوده است. البته آنها در برخي از باورها اختلافات جزيي و در بحث اراده و اختيار اختلاف نظر مهم دارند. معتزله در اين باب، راه افراطي تفويض را برگزيده اند، اما اماميه با پيروي از ايمه اطهار: نظريه «لاجبر و لاتفويض بل امربين الامرين» را برگزيده اند.

Muʹtazilite and Imamiyyah theologians have negotiated and debated from the very early days. Using a comparative-analytical method, the present paper seeks to analyze and criticize the "idea that Imamiyyah theologians were affected by Muʹtazilite school in terms of Divine Justice". The schools of Imamiyyah and Muʹtazilite are known as ʹAdliyah because they accepted the idea of intellectual good and evil as the basis of divine justice and other religious teachings. Using this basis, they analyzed the religious teachings in a way that resulted in manʹs choice, the necessity of grace and observing the best, the necessity of duty, negation of duty beyond oneʹs strength, the necessity of compensations for initial pains and philosophical interpretation of evils. No doubt, they had minor differences on some beliefs and great difference on will and choice. Muʹtazilites adopted the extreme approach of delegation, but Imamiyyah adopted the theory of "neither determination nor delegation, but intermediate position" by following Imams of right guidance.