تحليل مردم شناختي هنر فرت بافي مطالعه موردي: تربت جام

Anthropological Analysis of Fort-weaving Art Case Study: Torbat e Jam

هنر بافتن در تربت جام با نام «فرت بافي» يا «بافت پارچه» با نقوش متفاوت و ساده روستايي - متعلق به آن ديار- شناخته مي شود. فرت بافي گرچه مانند ابريشم يا حريربافي يزد، بردبافي نيشابور و گليمچه بافي گيلان شهرت ملي ندارد؛ اما در اين منطقه كاملاً شناخته شده است و از جمله مشاغل خانگي به شمار مي آيد كه نقش پررنگي در ايجاد اشتغال زنان دارد و با دستگاهي بسيار ابتدايي انجام ميشود، كه از وسايل محيط اطراف بافندگان ساخته شده است. اين پژوهش ميكوشد تا اين هنر مهجور و ناشناخته منطقه و سرزمين تربت جام امروز و بوژگان يا بوزجان قديم را توصيف و واكاوي كند. سرزميني خشك و كويري كه با زمزمه ي بادهاي سياه و بي رحم خو گرفته، اما مردمان خستگي ناپذيرش پنجه در پنجه ي طبيعت انداخته اند و به گاه كار و به هنگامه ي هنرمندي تصاوير خيره كننده اي آفريده اند. در اين پژوهش از رهگذر مصاحبه با بافندگان مشخص شد كه فرت بافي، قدمتي ديرين و چند صد ساله دارد و در مسير رشد و تكوين خود، آرام آرام و پا به پاي زندگي شباني و كشاورزي مردماني كه همواره حاصل دسترنج خويش را مصرف كرده اند، قد كشيده و جايي براي خود در جوانب مسايل اقتصادي، هنري، ادبي و اعتقادي باز كرده و جزيي جدايي ناپذير از زندگي مردمان اين خطه شده است. از آنجا كه فرت بافي در منابع پژوهشي مكتوب فاقد منبع بوده است، بر دشواري تحقيق افزوده شد؛ اما با اين وجود چگونگي بافت، طراحي نقش ها، تشريح دقيق دستگاه فرت بافي مستند به تصاوير و عكس هاي گرفته شده در كنار رابطه ي آن با ادبيات و سروده هاي محلي در هنگام بافتن- از سوي زنان روستايي بافنده تربت جامي- و تاثير آن در اقتصاد خانواده روستايي و نيز دشواري ها و عوامل مضر اين هنر، به همراه پيشنهادهايي براي بقاي فرت بافي، مطرح و مورد پژوهش قرار گرفته است.

The art of Weaving in Torbat e Jam is known with the name of Fort-weaving (Traditional cloth Weaving) or cloth-weaving with its simple and various designs related to that area. Although Fort-weaving is not known much like the Yazdʹs silk-weaving, Neyshabourʹs Bard-weaving and Gilanʹs Gelimcheh-weaving throughout the Country, it is known greatly in this area and is included among the domestic occupations which plays a significant role in the establishment of employment for women and is done with an elementary machine which is made of inhabitants surrounding devices. This investigation aims at describing and investigating this separated and unknown area of todayʹs Torbat e Jam and the former Boozhgan or Boozgan. An arid and desert-like land which has grown accustomed to the humming of ruthless winds, but its indefatigable inhabitants has strived hard with nature and at time of ingeniousness has produced startling pictures. In this study, through interview with the weavers, it was found that Fort-weaving dates back to several hundred years ago and in the course of their growth and evolution, the agricultural and pastoral life of the people who earned their living through their own products improved gradually and found its place in economic, artistic, literary and other aspect of peopleʹs life and became an indispensible part of these people life. Since accounts of Fort-weaving is not included in written research resources, this issue add to the difficulty of the study, however, the how of weaving, maps designs, a detailed description of Fort-weaving machine is based on pictures, photographs taken, as well as its relation to literature and local songs-by rural women- and its effect on the economy of rural families and difficulties and harmful elements on this art, accompanied by suggestions for the permanence of Fort-weaving discussed and studied.