مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تضمين كيفيت محصولات آموزش پزشكي: يك ضرورت

چكيده فارسي :

در سال‌هاي اخير، شاهد تغييرات، بازنگري و اصلاحات چشمگيري در حوزه آموزش در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور بوده‌ايم. بازنگري برنامه‌هاي درسي، به كارگيري روش‌هاي تدريس دانشجو محور، استفاده از روش‌هاي ارزيابي جديد، برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي متنوع و نيز رشد فناوري‌هاي آموزشي در كشور مثال‌هايي از اين تغييرات هستند. ظهور آموزش مجازي، توليد مواد آموزشي چند رسانه‌اي و نرم‌افزارهاي با كاربردهاي مختلف نمونه‌اي از رشد فناوري‌هاي آموزشي در كشور است. به نظر مي‌رسد در آينده‌اي نه چندان دور شاهد ظهور محصولات آموزشي مختلف در كشور خواهيم بود؛ وضعيتي كه از هم اكنون آثار آن نمود پيدا كرده است. به عنوان مثال، اگر يكي از دانشگاه‌هاي علوم پزشكي قصد آنلاين كردن ارزشيابي اعضاي هيات علمي، استفاده از فضاي مجازي در تسهيل فرايند يادگيري فراگيران يا بررسي كيفيت آزمون‌ها با استفاده از نرم افزار را داشته باشد با تنوعي از محصولات آموزشي مواجه مي‌شود. تنوعي كه گاهي به دليل در اختيار نداشتن اطلاعات كافي در مورد محصول مورد نظر منجر به سر درگمي و گاها انتخاب نادرست و اتلاف منابع مي‌شود. حال اين سوال مطرح است كه دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، مديران و مسوولان، اعضاي هيات‌علمي، كاركنان و فراگيران آن به عنوان مصرف‌كنندگان محصولات آموزشي چگونه مي‌توانند از كيفيت محصولات آموزشي اطمينان حاصل كنند؟ يكي از راه‌كارهاي مناسب در اين خصوص به كارگيري ارزشيابي مبتني بر مصرف كننده است. اسكريون (Scriven) كه خدمات ارزنده‌اي در زمينه ارزشيابي به جاي گذاشته است، در دهه 70 ميلادي با ورود سيل محصولات آموزشي جديد به بازار كشور آمريكا رويكرد ارزشيابي مبتني بر مصرف‌كنندگان را با هدف كمك به مشتريان محصولات آموزشي مطرح كرد(1). مخاطب اين ارزشيابي افراد يا موسساتي هستند كه قصد صرف هزينه براي محصولات آموزشي را دارند. در اين رويكرد ارزشيابي كننده با تعيين معيارهاي كيفيت يك محصول آموزشي، سپس تعيين استانداردهاي مرتبط و در نهايت تحليل نتايج به منظور تعيين كيفيت محصول به نيازهاي اطلاعاتي مصرف‌كنندگان در زمينه انتخاب محصول كمك مي‌كند(2). به دليل مشكل بودن فرايند تدوين استانداردها، اسكريون با مطالعه وسيع محصولات آموزشي و آزمايش 90 محصول چك ليستي را تهيه كرد كه بازگوكننده وسعت معيارهاي در نظر گرفته شده است. هم اكنون مجلات و وب سايت‌هاي مختلف در سراسر جهان با به كارگيري استانداردهاي تدوين شده توسط اسكريون يا فرم‌هاي اصلاح شده آن به ارزشيابي محصولات آموزشي مي‌پردازند كه از معروف‌ترين آن مي‌توان به وب‌سايت(WWC What Works Clearinghouse) اشاره كرد. سايت مذكور بر مبناي پژوهش‌هاي انجام شده با روش‌هاي تجربي و نيمه تجربي اطلاعاتي را در مورد پيامدهاي برنامه‌ها و محصولات آموزشي فراهم مي‌كند(3). به نظر مي‌رسد در وضعيت كنوني كشور به منظور اطمينان از كيفيت محصولات آموزشي و كمك به مصرف‌كنندگان آن در انتخاب محصولات مناسب، لازم است ابتدا معيارها و استانداردهاي كيفيت محصولات آموزشي متناسب با شرايط كشور تدوين شود. مشخص شدن استانداردها علاوه بر كاهش سوگيري در ارزشيابي، توليد‌كنندگان محصولات را به سمت توليد محصولاتي با كيفيت سوق مي‌دهد؛ سپس تدابيري همچون چاپ و انتشار مجلات اختصاصي در اين زمينه، ارايه گزارشات ادواري با رويكرد توصيف و تحليل كيفيت محصولات آموزشي و ايجاد وب‌سايت‌ها و طراحي بانك‌هاي اطلاعاتي با هدف ارزشيابي محصولات آموزشي بر اساس استانداردهاي تدوين شده و ارايه اطلاعات مورد نياز مصرف‌كنندگان مي‌تواند مفيد باشد. علاوه بر اين، انجام پژوهش‌هاي معتبر به منظور بررسي عملكرد محصول در شرايط و محيط‌هاي مختلف به عنوان اطلاعات پايه براي مجلات، وب سايت‌ها و بانك‌هاي اطلاعاتي فوق ضروري است. در اين راستا، حمايت مجلات آموزش پزشكي داخلي به ويژه مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي به عنوان پيشگام اشاعه تجربيات آموزش پزشكي كشور به صورت انتشار پژوهش‌هاي معتبر و بدون سوگيري انجام شده در اين زمينه كمك‌كننده خواهد بود.