نقد مقاله:اهميت آلودگي داده‌ها در مطالعات و مقالات پزشكي

Importance contamination of data in study and medical articles

مقاله‌اي با عنوان تاثير روش تدريس نمايشي (Demonstration) بر خودكارآمدي دانشجويان مامايي در اداره زايمان در مجله آموزش پزشكي، دوره 14 و شماره 4 به چاپ رسيده است. اين مطالعه بر اساس نظر نويسنده به صورت نيمه تجربي صورت گرفته است(1). يكي از نگراني‌هاي عمده در حيطه ي پزشكي و رشته‌هاي مرتبط از جمله آموزش پزشكي انتشار مقالات با كيفيت پايين است، مجله آموزش پزشكي با اتخاذ سياست‌هاي از جمله پذيرش مقالات نامه به سردبير در نقد مقالات منتشر شده در اين مجله موجب ارتقاي سطح كيفي مقالات گرديده است(2و3)، و اين مهم باعث ارتباط بين محققين و پژوهشگران شده و باعث تقويت و آموزش روش تحقيق و مقاله‌نويسي گرديده و به نوعي اين اقدام منجر به ترجمان دانش شده است(4). در مقاله منتشر شده به نظر مي‌رسد نويسنده بسيار دقيق به جوانب روش كار در مقاله پرداخته‌اند كه اين بسيار جاي تشكر دارد و به عنوان يكي از خوانندگان اين مقاله به نويسنده‌هاي مقاله تبريك مي‌گويم، كه اين نشان از موثر بودن رويه و سياست هيات تحريريه مجله در انتشار مقالات نامه به سردبير و فراهم شدن فرصت نقد مقالات و ارتباط علمي و سازنده بين پژوهشگران است(2). اما ذكر چند نكته در مورد مقاله مذكور خالي از لطف نيست: آلودگي داده‌ها مبحثي بسيار مهم در هنگام جمع‌آوري داده‌ها است، به طوري كه در صورتي كه داده‌ها دچار آلودگي شوند ديگر نتايج آن پژوهش دچار مشكل بوده و با واقعيت فاصله دارد و آن چيزي نيست كه در واقع محقق به دنبال آن بوده است(5)، از مهم‌ترين مواردي كه باعث آلودگي داده‌ها مي‌شود، استفاده از افرادي كه مطالعه پايلوت بر روي آن‌ها صورت مي‌گيرد در مطالعه اصلي باشد. استفاده از افرادي كه براي پايلوت كردن مطالعه استفاده مي‌شود (در اين مطالعه پايايي پرسش‌نامه) در پژوهش اصلي باعث ايجاد آلودگي در داده‌ها شد و نتايج مطالعه را تحت تاثير قرار مي‌دهد، از اين رو توصيه مي‌شود افراد پايلوت وارد مطالعه اصلي نشوند(5)، سوالي كه براي خواننده مطرح است، اين است كه آيا براي پرسش‌نامه‌اي كه در چندين مطالعه روايي و پايايي آن به استناد نويسنده تاييد شده است(1)، نيازي به سنجش پايايي مجدد آن است، در صورت مثبت بودن پاسخ نكته‌اي كه مطرح مي‌شود اين كار در اين مطالعه باعث آلودگي داده‌ها شده است، چرا كه از همان افراد پايلوت در پژوهش اصلي نيز استفاده شده است، كه اين خود خالي از اشكال نيست و بهتر نبود از افراد ديگري براي اين كار استفاده مي‌شد تا از آلودگي داده‌ها جلوگيري شود؟(5). نكته ديگري كه در اين گونه مطالعات بسيار مهم است، نحوه كورسازي است(6)، در اين پژوهش اشاره‌اي به كورسازي نشده است، از طرفي بيان شده است كه در دو گروه آموزش موثر بوده است، با توجه به اين، قضيه كوربودن بسيار با اهميت جلوه مي‌دهد، چرا كه در مطالعات مداخله‌اي عدم كورسازي باعث سوگرايي اطلاعات به سمت فرضيه محقق مي‌شود(6). در حالي در اين مطالعه پژوهشگران روش مطالعه را مبسوط شرح داده اند، به يكي از مهم‌ترين اركان يك مطالعه مداخله‌اي كه نحوه كورسازي است اشاره‌اي نكرده اند(6)، در اين مطالعه به نظر مي‌رسد كه كورسازي بسيار مهم باشد و مي‌تواند نتايج مطالعه را تحت تاثير قرار داده باشد، به نظر در اين مطالعه مي‌شد از كورسازي آناليز گر داده‌ها و پرسش‌گر استفاده نمود. ولي در مقاله اشاره‌اي نشده است، در حالي كه بر اساس استاندارد‌هاي ذكر نحوه كورسازي از مهم‌ترين اركان يك مقاله مداخله‌اي است(6). نكته ديگر، مطالعه حاضر شرايط يك مطالعه تجربي را دارا است(4)، ولي نوع مطالعه نيمه تجربي ذكر شده است، با توجه به اهميت اين گونه مطالعات در تصميم‌گيري‌هاي سلامتي و بهداشتي به نظر مي‌رسد توجه به اين نكات براي پژوهشگران مي‌تواند مفيد و كاربردي بوده و باعث اطمينان بيش‌تر خواننده و تصميم‌گيرندگان به مقاله شود(7). انتظار مي‌رود اين دست نوشته مورد توجه ساير محققين قرار گرفته و در مطالعات آتي به اين آيتم‌ها خصوصاً كورسازي پرداخته شود تا نتايج مطالعه از اعتبار بيش‌تري برخوردار شود.