اختصارسازي در زبان فارسي

Abbreviation in Modern Persian

اين مقاله با بررسي انواع اختصار و اختصارسازي در زبان فارسيِ كنوني نگاهي تاريخي نيز به اين فرايند واژه‌سازي دارد و با ارايه شواهدي نشان مي‌دهد كه عليرغم نظر برخي از صاحب نظرانِ اين حوزه، اختصارسازي در زبان فارسي قاعده‌مند و داراي قدمتي ديرينه است و حتي به دوران كتيبه‌نگاري برمي‌گردد. در اين پژوهش، نگارندگان اين بحث را برپايه اصول اقتصاد و كم‌كوشي گذاردهاند كه زيف در سال 1949 مطرح كرده بود. زيف و مارتينه (1962) در اين مورد عنوان مي‌كنند كه اصل اقتصاد و كم‌كوشي در تمامي جوانب زندگيِ انسان، از حركت و توليد گرفته تا سخن گفتن ديده مي‌‌شود. رابطه فوق در زبان نيز وجود دارد و در همين راستا اصل اختصار بيان مي‌شود كه به طوردقيق مي توان گفت رابطه معكوس بين طول كلمه‌ها و فراواني كاربرد آن ها وجود دارد. پژوهش حاضر براساس پيكره نوشتاري و گفتاري انجام گرفته و نمونه‌هاي ارايه شده از منابعي چون فرهنگ ها، مقالات و آگهي‌ها گردآوري شده اند. پس از بررسي حدود 400 واژه اختصاريِ فارسيِ گردآوري شده، 6 طبقه اصلي و حدود 50 طبقه فرعي شناسايي شده‌اند. مقاله حاضر با ذكر الگوهاي ساختواژي اختصارات و با تاييد نظريه زيف، نشان مي‌دهد نيروي بازدارنده‌اي وجود دارد كه توسط اصل اقتصادِ گوينده و شنونده اعمال مي‌گردد.

The present paper aims to investigate abbreviated forms and the process of abbreviation in Modern Persian; it also looks into the historical development of such word formation process. It will be demonstrated that abbreviation is rule- governed and dates back to Old Persian era. The analysis presented in the article is based on Zipf’s Law (1949) .Within this approach Zipf introduces the first theoretical model in order to explain the observations and find a mathematical formula for the corresponding function. Zipf and Martinet (1962) believed the Economy/Least Effort Principle(s) govern the behavior of words. The principles indicate the use of frugal means in order to achieve greatest impact in a specified period of time. Abbreviation will be claimed to follow the same principles; that is, there is a reverse correlation between the length of words and the frequency of their application.