تحليل فرسايشي و زمين‌ريخت‌شناختي حوضه هاي زهكشي در مخروط آتشفشاني دماوند

Erosion and Geomorphologic Analysis of Drainage Basins in Damavand ‎Volcano Cone

آب در طبيعت به صورت هاي گوناگون سبب فرسايش مي‌شود و بر حسب آنكه چگونه در سطح زمين جاري شود، لندفرم هاي گوناگوني را ايجاد مي كند. اگر چه آب در طبيعت خود ‏عامل شكل زايي است، ولي در اثر ريخت‌شناسي (مورفولوژي) سطح زمين، جريان مي يابد. تفاوت توپوگرافي سطحي زمين و در پي آن حركت آب روي آن، سبب به وجود آمدن ‏زيرحوضه‌ها مي ‌شود. براي شكل شناسي و ريخت‌سنجي مخروط آتشفشان دماوند، بايد حوضه هاي زهكشي منطقه شناسايي شود. بنابراين، در اين نوشتار با تكيه بر شاخص‌هاي اصلي شامل ‏خطوط منحني ميزان با فواصل 10 متر، شبكه آبي (رودخانه اصلي، فرعي وآبراهه هاي اصلي و فرعي)، نقشه ‏DEM‏ منطقه، نقشه شيب، جهت شيب و تصاوير ماهواره اي، 5 حوضه زهكشي ‏شناسايي شد. پس از آن مساحت، محيط، طبقه بندي ارتفاعي براي رده بندي لندفرم هاي ريخت‌شناختي در سطوح مختلف، محاسبات هيپسومتري، تراكم زهكشي و... در نرم‌افزار ‏ArcGIS‏ ‏محاسبه شد. مخروط آتشفشان دماوند با ارتفاعي بيش از 5000 متر از سطح دريا، دامنه هايي بسيار سخت گذر دارد‎.‎‏ هدف اين نوشتار اين است كه با استفاده از تصاوير ماهواره اي ‏ASTER‏ و ‏‎ SPOT‏ و تحليل اطلاعات در محيط ‏GIS ‎، تاثير وضعيت حوضه هاي زهكشي منطقه برروي چگونگي فرسايش و پيدايش شكل‌هاي زمين‌ريخت‌شناختي شناسايي شود.‏

Water causes erosion of different forms in nature and creates diverse landforms on the earth’s surface depending on the manner it appears in ‎nature. Although water is itself a former factor, it flows under the morphological effect of earth’s surface (Ramasht, 2005). The difference of ‎earth’s surface topography and its consequent of water movement on it, cause the formation of sub-basins. In order to recognition of ‎morphology and morphometry of Damavand cone, the region drainage basins must be distinguished. Therefore, in this study 5 drainage ‎basins were identified based on the main criteria including topographic contours with 10 m intervals, drainage system (main and subsidiary ‎rivers, main and subsidiary streams), DEM map of the region, slope map, aspect map and satellite images. Area, perimeter, height ‎classification for classifying the morphological landforms in different levels, hypsometric, drainage density, etc. were then calculated by ‎using the ArcGIS software. The Damavand cone, with a height more than 5,000 m above the sea level, has a very hard-pass slopes. Our ‎purpose in this paper is to identify the effect of drainage basins conditions on the erosion and formation of geomorphological landforms by ‎using of SPOT and ASTER satellite images as well as data analysis o in GIS environment.‎