بررسي اعتبار نظريه كارشناس از منظر فقه و حقوق

Evaluation of expertsʹʹ opinion validity in view of Islamic Jurisprudence and law

نظر كارشناس، ديدگاه يك شخص متخصص و حرفه اي است كه دادرس از آن به عنوان ابزاري مفيد در جهت حل وفصل دعاوي حقوقي و كيفري بهره مي گيرد. نظر مذكور، مختص حقوق كنوني نيست و از ديرباز در متون فقهي با عنوان نظر اهل خبره مورد توجه فقها بوده است. ليكن امروزه باتوجه به تخصصي شدن علوم و مباني، اهميت اين نهاد بيش از پيش احساس مي‌شود؛ مضاف بر اينكه ميزان اختيار قاضي در رد يا قبول نظر كارشناس به لحاظ تاثير آن بر سرنوشت دعاوي، بسيار حايز اهميت است. اهميت اين بحث، زماني بيشتر آشكار مي شود كه اظهارنظر كارشناس، مغاير ادله ديگر باشد. لذا هدف از اين نوشتار، تحليل نظر كارشناس در قالب امارات قانوني و قضايي، ظنون مطلق و خاص و تبيين چگونگي تصميم گيري قاضي در مواجهه با نظر مزبور است كه با بررسي متون حقوقي و فقهي محقق مي‌شود. بنابراين در راستاي تحليل مباحث مذكور، سوالات چندي مطرح مي شود، از جمله اينكه نظر كارشناس از امارات قانوني است يا قضايي؟ اختيار قاضي در پذيرش اين نظر تا چه حدي است؟ باتوجه به سابقه نظر كارشناس در متون فقهي، موضع فقها در اين باره چگونه است؟ به منظور پاسخ به اين سوالات، نوشته حاضر به روش تحليلي تطبيقي به بررسي نظر كارشناس در حقوق و فقه مي پردازد؛ به اين ترتيب كه نظر كارشناس و ميزان اعتبار آن در حقوق، نظر اهل خبره و حجيت آن در فقه، امارات و انواع ظنون و ظن حاصل از نظر اهل خبره و سرانجام، تكليف قاضي در اجراي نظر كارشناس را مورد تحليل و تبيين قرار مي دهد. در نهايت، بررسي مباحث فوق و پاسخ به سوالات مطروحه به اين امور مي انجامد كه نظر كارشناس از امارات قضايي در حقوق و ظنون مطلق در فقه است. اين نتيجه از تطبيق ظن خاص با اماره قانوني و ظن مطلق با اماره قضايي حاصل مي شود و اينكه قاضي در مواجهه با نظركارشناس، اجباري در پذيرش بي چون وچراي آن ندارد ولي هنگامي مي تواند از قبول آن امتناع كند كه دلايل مخالفت خود را به صورت مستند بيان نمايد.

The expertʹs opinion is a view of a specialist and professional person that a judge usea as useful tools for solving civil and criminal claims. This opinion is not special to nowadays law and before it was noticed as expertʹs idea for Islamic jurists in the Islamic jurisprudence texts. But today, with attention to specialization of science and fundamentals, it is feeling the importance of the institution more than before; in addition the rate of judge authority in acceptance or denial of the expertʹs opinion is very important for its effect to the result of claims. The importance of this discussion is more obvious when the expertʹs opinion is opposite to other reasons. So, the purpose of this paper is analyzing of expertʹs opinion in frame of legal and juridical presumptions and illustration of judge decides against this opinion that will happen in survey of legal and jurisprudence texts. So, several questions are arising among these discussions, for example is expertʹs opinion of legal or juridical presumption? How much is judge authority in acceptance of this opinion? With notice of precedent of expertʹs opinion in jurisprudence texts, what is the idea of Islamic jurists about it? To answer these questions, this survey considers the expertʹs opinion in analytical and comparative way. As a result, it is surveyed expertʹs opinion and rate of its credit in law, expertʹs idea and its credit in Islamic jurisprudence, presumptions and kind of suppositions and supposition of expertʹs idea and in finally duty of judge in applying of expertʹs opinion. Finally, the results of surveying the above discussion and answering the questions are: expertʹs opinion is of juridical presumptions in law and absolute supposition in jurisprudence that it results of comparison of special supposition with legal presumption and absolute supposition with juridical presumption and so the judge is not in force to accept it absolutely, but when he states his reasons, he can refuse to accept it.