كاربرد ضربالمثل در شعر شاعران ايراني

Garud (Garuda) (Symbol of conversion and transformation of Myths of India in S?m N?meh)

مثلها به عنوان ستون فرهنگ مردم و يكي از اقسام ادبي همواره مورد توجه شاعران بوده است؛ چنان كه حتي كاربرد مثل و تمثيل و استشهاد يكي از شاخصههاي سبكي به شمار ميآمده است. در اين مقاله ضمن برشمردن كاركردهاي مثل و اشاره به پيشينه تحقيق، ضربالمثلهاي منظوم از جهات گوناگون بررسي ميشوند و تفاوت ارسال مثل با تمثيل، اسلوب معادله، تضمين، تلميح و كلام جامع تبيين ميگردد كه يكي از دو مساله اساسي تحقيق در اين مقاله است، سپس آمار ضربالمثلها در شعر 70شاعر معروف فارسي را به ترتيب تعداد ميآوريم و از اين تعداد به كيفيت بازتاب امثال در شعر بيست شاعر اشاره مي كنيم تا معلوم ميشود بطور خاص هريك از شاعران از مثلها، چگونه در شعر خود بهره گرفتهاند. هدف از اين تحقيق جز تبيين دقيق مساله و گشودن روزني براي تحقيقات بيشتر در اين زمينه،بررسي اين نكته نيز هست كه شاعران همواره از گنجينه عظيم ادب شفاهي به چه روش هايي بهره جستهاند و بر غناي آن نيز افزودهاند. در مجموع تعداد 11691 مثل از هفتاد شاعر از ميان يكصد هزار مثل؛ يعني 5/11 درصد از امثال فارسي، به طريق ارسال مثل يا مثل منظوم در ديوان اين شاعران ديده شده كه سعدي، صايب و نظامي بيشترين استفاده را از امثال داشته اند. روش تحقيق كتابخانهاي و به شيوه تحليل محتواست و دستاوردهاي آن نشان دادن گستره، ميزان و چگونگي بهرهگيري شاعران از ضربالمثل در شعر خود است. اين مقاله مستخرج از طرح پژوهشي با همين عنوان است كه در مركز تحقيقات زبان فارسي دانشگاه تربيت مدرّس انجام پذيرفته است.

A study of the text of S?m N?meh and certain indications found in two of its side stories suggests the conversion and transformation of certain myths of India in this text, myths whose themes were probably introduced into Persian literary epic first through ma liʹl-Hind of Ab? Raih?n B?r?n? and then on a more extensive scale through the era of translation movements during the time of the Mughal rule in India and the early Safavid rule in Persia. Thus, probably they entered into Persian epic texts via these translations. This research shows: i) the way in which these myths are cited and put into rhyme in S?m N?meh is different from that of Ab? Raih?n’s work, and ii) the author of S?m N?meh must have been little informed about these Hindu myths, by virtue of which the lack of knowledge about these myths on the part of the audience may be inferred. Moreover, given the time of the transfer of these themes from India to Persia, one can say that the timing of the creation of this work cannot be earlier than that of the rule of Jal?l ad-D?n Akbar in India if S?m N?meh happens to be the work of one single author, and otherwise, one can say that at least those sections in which figures of the Hindu myths are present must have been related to this hypothesized period.