بررسي طرحواره حجمي معبد و نور در مثنوي مولوي

The Study of Container Schema of “Temple” and “Light” in Mathnavi

طرحواره حجمي يكي از اصلي‌ترين طرحواره‌هاي تصويري است و در تبيين نگرش عرفاني نسبت به هستي، از مهم‌ترين طرحواره‌ها به شمار مي‌رود. با طرحواره حجمي مي‌توان مفاهيم انتزاعي و تجربه‌هاي عرفاني را كه بر بودن چيزي درون چيز ديگر دلالت دارد، در قالب استعاره شناختي بررسي كرد. اساس طرحواره حجمي بر اين است كه انسان به كمك تجربه‌اي كه از بودن خود در چيزي يا بودن چيزي در خود دارد، براي مفاهيم انتزاعي نيز بتواند حجم قايل شود. هدف ما در اين پژوهش، تبيين شواهدي در مثنوي مولوي است. برخي تجربه‌ها و مفاهيم عرفاني كه انتزاعي است، در قالب طرحواره حجمي بيان شده است. مولوي در بسياري از ابيات از طرحواره حجمي براي تبيين مفاهيم عرفاني بهره جسته است. زماني كه عشق را به مكان و مامن و خلوتخانه‌اي تشبيه مي‌كند كه از نور دلدار، لبريز و سرشار است‌، در واقع به كمك طرحواره حجمي براي عشق كه مفهومي انتزاعي است، حجم و ظرف قايل شده است. آنچه باعث ساخت چنين عبارات استعاري مي‌شود، ساخت‌هاي مفهومي و طرحواره‌هاي تصويري است كه شاعر به كمك آن‌ها و الگوبرداري از حوزه مبدا (عيني و تجربي) و تعميم آن به حوزه مقصد (فراحسي و باطني) در تبيين مفهوم انتزاعي عشق سود مي‌جويد. مولوي، كلام را نيز مكان‌واره‌اي مي‌داند كه داراي مظروف است. ظرفِ آن، صورت و الفاظ و حروف آن است و مظروف آن، معني و حقيقت كلام است كه درون ظرف الفاظ و تعابير نزول مي‌كند.

Container schema is one of the main image schemas which can be used for explaining mystical attitude to Existence. By such schema, abstract concepts and mystical experiences which signify the presence of something inside something else can be studied in terms of cognitive metaphor. The basis of container schema is that, by the aid of experience of being in something or has something inside himself, man can attribute volume to abstract concepts. The aim of this research is to explain several examples in Mathnavi. A number of abstract experiences and mystical concepts have been stated in terms of container schema in this work. In many verses, Molana has used container schema for explaining mystical concepts. When he likens love to a haven and place of seclusion which is full of lover’s light, by the aid of container schema, he indeed considers container and volume for love which is an abstract entity. What trigger the creation of such metaphorical expressions are conceptual structures and image schemas which help the poet to make a correspondence between source domain (concrete and experiential) and target domain (metaphysical and spiritual) for explaining the abstract concept of love. According to Molavi, language itself is a container which has the contained. Letters and words form the container whereas meaning and truth are the contained which descent into the container.