نقش قرايت و استماع قرآن در سير و سلوك (در متون عرفاني زبان فارسي تا پايان قرن ششم هجري)

The Role of Reading and Listening to the Quran in Journey and Progression (In mystical texts of Persian literature till the end of sixth century)

عرفا همواره به قرآن به عنوان سرچشمه اصيل و ناب عرفان اسلامي توجه داشته‌اند و بناي تمام مراحل و منازل سلوك را بر آن استوار كرده‌اند. علي رغم وضوح اين موضوع كه بنياد زندگي، تفكّر و سير استكمالي عرفا بر قرآن استوار است؛ اما براي تبيين نحوه نگرش عرفا به قرآن لازم است كه ديدگاه‌ها و اقوال عرفا در باب قرآن بدقت بررسي و تحليل شود. يكي از نكات مهم در متون عرفاني، توجه ويژه عرفا به تمثيل و استشهاد به آيات قرآن كريم براي اثر بخشي بيشتر كلام است. اين موضوع سبب شده است كه بعضي از اين آيات به مشهورات خانقاهي تبديل شود. علاوه بر آن از نظر عارفان، قرايت و سماع قرآن اهميت بسزايي در سير و سلوك عرفاني دارد. قرايت و سماع قرآن در مراحل مختلف سلوك و بويژه در طي مقامات و احوال عرفاني نقش پررنگي دارد. براين اساس سالك بوسيله اين دو مي‌تواند از عقبه‌هاي طريقت عبور كرده و به مقصود دست پيدا كند. اين پژوهش بر آن است كه با بررسي و تحليل متون مهم عرفاني، جايگاه قرايت و سماع قرآن را در سير و سلوك تبيين كند.

Mystics have always paid attention to the Quran as the original and unique source of Islamic mysticism and founded all the stages and stations of Progression on it. In spite of this obvious issue that life, thinking and Perfection process of mystics are all based on the Quran, for explaining the attitude of mystics to the Quran it is necessary to study and analyze exactly their views and sayings about it. An important point in mystical texts is that mystics often use the Quran as allegory and testimony to increase the efficacy of their discourse. Consequently, a number of verses have been turned into famous sayings of Khaneqah. Moreover, in mystics’ view, reading and listening to the Quran is very important in mystical Journey and Progression. Such reading and listening has a significant role in various stages of Progression and especially in mystical stations and states like repentance, devoutness, nearness, awe, intimacy, contemplation and certainty. Also, they consider reading and contemplating on verses of the Quran as very important. Accordingly, the Wayfarer can pass the obstacles of the Path and reach the goal by using these two. Studying and analyzing the significant mystical texts of Persian language till the end of sixth century (A.H), this article aims to explain the status of reading and listening to the Quran in the Journey and Progression.