بررسي تصحيف و تحريفي از ديوان خاقاني

نوآييني و غرابت بسياري از مضامين و تعابير ديوان خاقاني سبب شده است تا ناسخان، ابيات را از اصل خود دور سازند و ضبط‌هاي نادرستي را وارد متن كنند. دسته‌اي از اين ضبط‌ها تصحيف‌ها و تحريف‌هايي است كه در ديوان خاقاني ديده مي‌شود. تصحيف عبارت از تغيير دادن يك واژه با افزودن يا كاستن نقطه‌ها يا علايمي از آن است. رسم‌الخط پيشينيان و حروف متشابه‌الشكل در خط پارسي، اين تصحيفات را هرچه بيشتر تشديد مي‌كرد. تحريف نيز به عنوان تغيير حرفي يا حروفي از يك واژه به صورت‌هاي نزديك و شبيه به آن از جهت نوشتاري و آوايي، قسم ديگري از ضبط‌هاي نارواي متون كهن است. شمار قابل توجهي از اين ضبط‌هاي فاسد را مصحّحان ديوان تصحيح كرده و پژوهشگران نيز تعدادي بر اين شمار افزوده‌اند؛ امّا همچنان از داشتن متن پيراسته‌اي از ديوان خاقاني محروميم. در اين جستار برآنيم تا به تصحيح و تحليلِ تصحيف و تحريفي از اين ديوان بپردازيم.