دگرساني سديك- كلسيك در سنگ ميزبان كانسار آپاتيت- مگنتيت اسفوردي

Sodic-calcic alteration in the host rocks of the Esfordi magnetite-apatite deposit

سنگ ميزبان كانسار اسفوردي، متشكل از سنگ‌هاي ريوليتي، توف‌ ريوليتي كامبرين پاييني و دولوميت‌هاي سري ريزو است كه در شمال و شرق كانسار به شدت دچار دگرساني سديك- كلسيك شده است. بر اساس مطالعات پتروگرافي، آمفيبول، كلريت، كلسيت و هماتيت از مهم‌ترين كاني‌هاي پهنه دگرساني سديك- كلسيك هستند. آمفيبول‌هاي پهنه دگرساني سديك- كلسيك در شمار گروه آمفيبول‌هاي كلسيك قرار مي‌گيرند و از نوع ادنيت و اكتينوليت هستند. ميزان متوسط (Na+K)A در ادنيت و اكتينوليت به ترتيب 67/0 و 11/0 است. ادنيت نسبت به اكتينوليت از اكسيدهاي TiO2 (93/0)، Al2O3 (34/11)، FeO (55/13)، Na2O (09/2) و Cl (05/1) غني‌شدگي نشان مي‌دهد. آناليزهاي سنگ ‏ميزبان دگرسان شده نشان مي‌دهد كه دگرساني سديك- كلسيك سبب تجمع MgO، CaO، Na2O، P2O5، Y2O3 و FeOt در پهنه دگرساني نسبت به نمونه‌هاي نسبتاً سالم شده است. به دنبال دگرساني سديك- كلسيك، رگه‌ها و رگچه‌هاي كلسيت و سپس كوارتز نيز شكل گرفته‌اند. در سنگ‌هاي ميزبان دگرسان شده و كلسيت‌هاي رگچه‌اي كانسار اسفوردي مقادير دلتاي ايزوتوپ اكسيژن (در مقايسه با استاندارد SMOW) به ترتيب برابر با 5/10 تا 12 درصد و 1/14 تا 1/18درصد و مقادير دلتاي ايزوتوپ كربن (در مقايسه با استاندارد PDB) برابر 8/3- تا 2/4- درصد و 5/5- تا 3/6- درصد است. داده‌هاي ايزوتوپ‏هاي پايدار نشان مي‌دهد دماي دگرساني سنگ ميزبان 300 تا 400 درجه سانتيگراد و دماي تشكيل كلسيت‌هاي رگچه‌اي، زير 300 درجه سانتيگراد بوده است. بر مبناي داده‌هاي موجود در اين تحقيق، اختلاط سيالات برخاسته از ماگما با آب‌هاي جوي سبب ايجاد دگرساني در منطقه اسفوردي شده است.

The host rocks of the Esfordi deposit consist of rhyolitic tuff lower Camrianand rhyolite along with dolomites of the Rizu series which are widely affected by sodic-calcic hydrothermal alteration in the north and the east. Typical mineral assemblage in the alteration zone is amphibole, albite, hematite, calcite and chlorite based on petrographic studies. The amphiboles in the Na-Ca alteration zone are within the calcic amphibole group with edenite and actinolite compositions. The average (Na+K)A content of the edenite and actinolite is 0.67 and 0.11 respectively. Chemically, edenite in comparison with actinolite is enriched in TiO2 (0.93), Al2O3 (11.34), FeO (13.55), Na2O (2.09) and Cl (1.05). Whole rock analysis reveal appreciable enrichment of FeOt, MgO, CaO, Na2O, P2O5 and Y2O3 in the Na-Ca altered rocks relative to unaltered host rocks. The calcite and quartz veins crosscut the Na-Ca altered rocks. The Na-Ca altered rocks and calcite veins ?18O values (relative to SMOW) vary between 10.5 to 12 ‰ and between 14.1 to 18.1 ‰ respectively, while their ?13C values (relative to PDB) vary from -3.8 to -4.2 ‰ and -5.5 to -6.3 ‰ correspondingly. On the basis of O and C isotopic data on the host rocks, Na-Ca alteration occurred at 300-400 °C and the calcite veins formed at temperatures lower than 300 °C. According to available data, alteration is interpreted to develop by mixing of meteoric waters with magmatic fluids in Esfordi mine.