بررسي سازگاري اكوفيزيولوژيكي و مقايسه عملكرد تعدادي ژنوتيپ‌ گندم تحت شرايط آبي و ديم در استان ايلام

Assessment of Eco-physiological Adaptation and Yield Comparison in many Wheat Genotypes under Irrigation and Dry land conditions in Ilam Province

به منظور ارزيابي سازگاري اكوفيزيولوژيكي تعدادي از ژنوتيپ‌هاي گندم نسبت به تنش خشكي و تعيين ژنوتيپ متحمل، اين آزمايش با 50 ژنوتيپ، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار، تحت شرايط ديم و آبي در سال زراعي 90-1389 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي شيروان چرداول در استان ايلام اجرا شد. تحت شرايط ديم، همبستگي بين عملكرد دانه و تعداد سنبلچه و وزن هزار دانه مثبت و در سطح يك در صد، معني دار بود. در شرايط آبي، عملكرد دانه با تعداد دانه در سنبله، طول پدانكل، وزن هزار دانه و شاخص برداشت همبستگي مثبت و معني دار در سطح يك درصد داشت. براي ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم شاخص‌هاي ميانگين بهره وري(MP)، حساسيت به تنش(SSI )، تحمل به تنش(STI)، ميانگين هندسي بهره وري(GMP) و تحمل(TOL) بر مبناي عملكرد ژنوتيپ‌ها در شرايط رطوبت محدود(ديم) و بدون تنش(آبي) محاسبه شدند. بر اساس عملكرد دانه، شاخص‌هايSTI, GMP, MP كه داراي بيشترين همبستگي مثبت و معني دار با عملكرد دانه در هر دو شرايط ديم و آبي بودند، انتخاب شدند. لذا اين شاخص ها مناسب‌ترين شاخص براي تفكيك و شناسايي ژنوتيپ‌هاي حساس و متحمل به تنش خشكي در نظر گرفته شدند .نتايج كلي حاكي از برتري عملكرد دانه و تحمل نسبت به تنش خشكي در ژنوتيپ‌هاي محمدي، كراس سبلان و سرداري در مجموع دو شرايط ديم و آبي بود.

To evaluate the eco-physiological adaptation of many wheat genotypes against drought stress and determination of tolerant genotype, this experiment was carried out in Randomized Complete Block Design with three replications and 50 genotypes, under both irrigation and dry land conditions, in agricultural research station of Shirvan-chardavol in Ilam province, during cropping season 2010-2011. The results indicated that under dry land conditions, number of spikelet and 1000 kernel weight with seed yield had a positive significant (p < 0.01) correlation. Under irrigation conditions, seed yield had a positive and significant correlation with number of seed in spike, height of peduncle, 1000 kernel weight and harvest index. Based on kernel yield of wheat genotypes at irrigation and dry land conditions, mean productivity (MP), stress susceptibility index (SSI), stress tolerance index (STI) and geometric mean productivity (GMP) were calculated. Regarding to this study indicated that MP, GMP and STI indices had the highest correlation with kernel yield and these criteria were recommended as desirable indices to determine the resistant wheat genotypes. In conclusion: Mohammadi, Cross-e-Sabalan and Sardari varieties were the best and most tolerance ones and had the highest yield under both irrigation and dry land conditions.