تخلّص در شعر فارسي و عربي (بررسي تطبيقي نام هاي شعري در نزد شاعران فارسي زبان و عرب)

Pen- Name in Persian and Arabic Poetry A Comparative Study of Pen-Name in Persian and Arabic Poets

يكي از ويژگي هاي اصلي شعر فارسي، تخلّص شعري است. اين موضوع دست كم تا پايان عصر مشروطه، دغدغه ذهني بخش گسترده اي از شاعران محيط هاي فارسي زبان در مشرق ‎زمين بوده و از طريق شعر فارسي در ميان ديگر ملل مسلمان نيز رواج يافته است. تخلّص، بدان گونه كه در ميان ايرانيان گسترش داشته، در ميان عرب شهرت نيافته است و با نام لقب شعري در نزد آنان شناخته شده و از اين راه بر ميراث شعري شاعران عربي تاثير گذاشته است. مقاله حاضر با روش توصيفي- تحليلي به مقايسه نام هاي شعري شاعران فارسي‏زبان و عرب ذيل «تخلّص و القاب شاعرانه» در شعر فارسي و عربي پرداخته‌، ويژگي هاي آن را در دو فرهنگ بررسي كرده است. سوال اصلي پژوهش اين است كه «نام‌هاي شعري شاعران فارسي ‏زبان و عرب از لحاظ نوع نام، جايگاه و اهميت آن تا چه حدي با يكديگر شباهت و تفاوت دارند؟» نتيجه پژوهش نشان داد تخلّص به دليل گسترش شگفت-انگيز آن در شعر فارسي، در شعر عربي نيز تاثير گذاشته است. در كنار عوامل موثّر، در گزينش نام‌هاي شعري اعم از تخلّص، لقب و نام مستعار، گاه عوامل بيروني مانند حوادث، ممدوحان، ولي‌نعمتان و اوضاع اقليمي جامعه و گاه عوامل دروني مانند عقايد باطني شعرا موثّر بوده اند

Pen-name (Takhalloss) is one of the main features of Persian poetry. It has been a matter of concern among many of Persian language geography poets in the orient at least up to the Mashrouteh era. Pen-name has been promoted among the other Muslim nations throuph Persian poetry. Although it is not as famous in the Arab nations as in the Persian speaking nations, it is known as “Alqab-o-shoara” among the Arab nations and, through this way, it has affected the poetrical wealth of the Arabic poets. The Present paper, using description-analystic approach, compares the pen-names of Persian and Arabic poets under the title of “pen-names” and investigates their features in both cultures. The main research question is: What are the similarities and differences of poetic-names, in Persian and Arabic poets in terms of the type of name, position and importance? The results showed that Pseudonym by its amazing expansion in Persian poetry has also influenced Arabic poetry. In addition to the factors affecting in the choice of pen-names (like pseudonym, pen-name, nickname...), sometimes such external factors as events, commends, community benefactors and climate, as well as internal factors including the poets’ inner beliefs are associated too.