نكته‌سنجي‌هاي عرفاني در رساله‌‌اي ناشناخته از سده ششم

Mystical Sagacities in an Unknown Treatise of Sixth Century

از جمله نسخه‌هاي كتابخانه گرانبهاي استاد دكتر اصغر مهدوي، رساله عرفاني ارزشمندي است به زبان فارسي و به گمان بسيار از آغاز سده ششم كه به دليل افتادگي‌هاي آغاز و انجام و به دست نرسيدن نسخه‌ ديگري از آن، نه نام رساله شناخته شده است و نه نام نويسنده‌ آن. بررسي اين رساله كه به گمان بسيار بازنوشت مجالس پيري عارف است نشان مي‌دهد كه گوينده عارفي دانشمند از گونه‌ كساني چون احمد غزالي و عين القضات همداني بوده كه افزون بر آگاهي بسيار از قرآن و حديث و علوم شريعت با سلوك صوفيانه و تجربه‌هاي عارفانه نيك آشنا بوده است. معرفي اين رساله و بازنمايي پاره‌اي از نكته‌‌سنجي‌هاي ناب و ناياب عارفانه‌ آن، موضوع جستار حاضر است. اين نكته‌هاي عارفانه‌ نشان آشكاري هستند بر اين‌كه آنچه نويسنده ‌گفته از سر تجربه و آزمودگي بوده است و بازگويي سخنان ديگران نيست. اين تجربه ها و آزمون‌ها دل و ديد نويسنده را فراخي و روشنا بخشيده‌اند و او را با گونه‌‌ ديگري از شور و شعور آشنا ساخته‌اند و ذهن و زبان او را به نكته‌سنجي و نغزگويي توانا كرده‌اند.

Amongst the numerous manuscripts of valuable library of Dr Asqar Mahdavi is a valuable Persian mystical treatise mostly supposed to belong to early years of sixth century whose name and author are both unknown due to the omissions of its beginning and ending as well as lack of another manuscript of it. The study of this treatise which is supposed mostly to be the rewriting of Piri ‘Aref Majales shows that the author was a knowledgeable mystic like Ahmad Qazali and ‘Ein al-Qozat Hamadani who was familiar very well with sufist manner and mystical experiences in addition to his abundant knowledge of the Quran, hadith and religious sciences. This article introduces this treatise more broadly and shows some of its unique and novel mystical sagacities. Such sagacities show that the author has experienced what he has said and has not retold the words of others. These experiences opened and lit the heart and eyes of the author and familiarized him with a kind of enthusiasm and vision which gave his mind and tongue the talent of wittiness and sagacity. The investigation of linguistic features of the text which imply its oldness might be done in another research.