مكاشفات شبانه حافظ

Mystical Sagacities in an Unknown Treatise of Sixth Century

حافظ در بسياري از اشعار خود به تجربيات رويدادهاي شبانه اي اشاره كرده كه دربردارنده دستاوردهاي عرفاني براي او بوده است و اغلب با كاربرد واژه «دوش» و استفاده از تعابيري نظير «دوش ديدم كه...»، آنها را به تصوير مي‌كشد. اين تعبير با اصطلاح «طوارق» نزد عرفا مناسبت دارد. «طوارق» به معناي آن چه در مناجات شب بر دل عارف و سالك وارد مي شود، از جمله اصطلاحات عرفاني است كه مفهوم آن در اشعار شاعران عارف پيش از حافظ نيز مصاديقي دارد. از ديگر سو، ريشه يابي و تحليل اين روياهاي شبانه كه بخش قابل ملاحظه اي از تجربيات عرفاني حافظ را دربرمي گيرد، با مباحث روانشناختي رويا و راه يافتن ذهن انسان به ضمير ناخودآگاه در شب از راه-هايي مانند خواب، مستي، تخيل و... به دليل تاريكي و ناشناخته بودن شب ارتباط مي‌يابد و لذا مي توان با تامل در اين گونه اشعار حافظ، شخصيت دروني و مدارج عرفاني او را بهتر شناخت. غايت اين تحقيق، ريشه يابي و تحليل تجربيات عرفاني در شعر حافظ است كه با استفاده از روش روانشناختي يونگ در خصوص نقشي كه ضمير ناخودآگاه انسان در رسيدن به اين گونه تجارب روحي دارد، صورت مي پذيرد.

Amongst the numerous manuscripts of valuable library of Dr Asqar Mahdavi is a valuable Persian mystical treatise mostly supposed to belong to early years of sixth century whose name and author are both unknown due to the omissions of its beginning and ending as well as lack of another manuscript of it. The study of this treatise which is supposed mostly to be the rewriting of Piri ‘Aref Majales shows that the author was a knowledgeable mystic like Ahmad Qazali and ‘Ein al-Qozat Hamadani who was familiar very well with sufist manner and mystical experiences in addition to his abundant knowledge of the Quran, hadith and religious sciences. This article introduces this treatise more broadly and shows some of its unique and novel mystical sagacities. Such sagacities show that the author has experienced what he has said and has not retold the words of others. These experiences opened and lit the heart and eyes of the author and familiarized him with a kind of enthusiasm and vision which gave his mind and tongue the talent of wittiness and sagacity. The investigation of linguistic features of the text which imply its oldness might be done in another research.