بررسي وضعيت نظام ارجاع بيماران در برنامه پزشك خانواده و بيمه روستايي در استان هاي شمالي ايران: 1391

Evaluation of the Referral System Situation in Family Physician Program in Northern Provinces of Iran: 2012-2013

سابقه و هدف: سطح‌بندی نظام مراقبت سلامت به منظور كاهش هزينه، ايجاد عدالت و امكان دسترسی آحاد مردم به خدمات مورد نياز انجام می‌گيرد. نظام ارجاع به عنوان پل ارتباطی، ارائه‌دهندگان و دريافت كنندگان خدمات را از پايين‌ترين سطح به سطوح بالاتر و بالعكس هدايت می‌نمايد. اين مطالعه به منظور بررسی عملكرد نظام ارجاع در برنامه پزشك خانواده و بيمه روستايی در استان‌های شمالی كشور انجام گرفت. مواد و روش‌ها: مطالعه از نوع مقطعی بوده كه در شش ماهه دوم 1391 انجام گرفت. 25 درصد مراكز مجری برنامه پزشك خانواده و بيمه روستايی در استان‌های گلستان، مازندران و گيلان، مجموعاً 139 مركز از 552 مركز مجری به‌صورت تصادفی منظم انتخاب و در هر مركز منتخب 7 تا 8 بيماری كه با ارجاع پزشك خانواده به سطح 2 مراجعه و خدمات سطح2 را دريافت نموده و در زمان پرسشگری در منزل خود حضور داشتند، با مصاحبه ساختارمند مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته شامل 2 بخش متغيرهای فردی و رعايت قواعد نظام ارجاع از قبيل مراجعه به پزشك خانواده با ارجاع خانه بهداشت، خواست ارجاع به سطح 2، انتخاب پزشك سطح 2، نوع خدمات سطح، ارائه پس‌خوراند، مراجعه مجدد به سطح 1، ثبت اطلاعات در پرونده سلامت و موارد ديگر بوده كه روايی و پايايی آن مورد تأييد قرار گرفت. يافته‌ها: از 963 بيمار ارجاع شده به سطح 2 كه موفق به دريافت خدمات شدند، 687 نفر (71 درصد) زن بودند. 320 نفر (33 درصد) از بيماران ارجاع شده، فرم ارجاع از خانه‌های بهداشت را به همراه داشتند. ضرورت ارجاع 299 نفر (31 درصد) بنا به تشخيص پزشكان خانواده بوده و پزشكان خانواده در 161 مورد ارجاع (17 درصد) در انتخاب پزشك متخصص سطح 2، نقش داشته‌اند. پزشكان متخصص سطح 2 برای 155 بيمار (1/16 درصد) ارجاعی پذيرفته شده، نتايج ويزيت را به پزشك خانواده‌شان پس‌خوراند دادند. از بين بيماران مراجعه كننده به سطح 2، تنها 149 نفر (5/15 درصد)، به نزد پزشك ارجاع دهنده خود بازگشتند. 697 بيماری (3/85 درصد) كه به سطح اول باز نگشتند، علت اصلی را عدم آگاهی ذكر نمودند. ميزان رعايت قواعد نظام ارجاع در خيلی از موارد در استان‌های شمالی كشور تفاوت معنی‌دار وجود داشت (05/0< P). استنتاج: نتايج اين مطالعه نشان داد كه وضعيت نظام ارجاع در برنامه پزشك خانواده مطلوب نبوده و نياز به مداخله و بهبودی دارد.

Background and purpose: Health care system is organized at three levels in order to increase efficacy and effectiveness and create justice and also people availability. Considering the three levels of primary health care, access of people to specialized services through referral system is possible. With regard to the importance of referral system in family physician program, this study was performed to evaluate the function of referral system and network system in Northern provinces of Iran. Material and methods: This analytic study was performed in autumn and winter of 2012. Twenty five percent of health centers (139 centers from 552) which implement the family physician program and rural insurance coverage by medical universities of Golestan, Mazandaran, Babol and Guilan were randomly selected. In each center, 7-8 patients who were referred to level 2 by their family physician and received necessary services were evaluated. They were at their homes at inquiry time. Results: From 963 patients who received the level 2 services, 687 cases (71%) were females and 276 (29%) were males. Three hundred and twenty cases (33%) had referral form from health house. Only 299 (31%) persons referred to the centers because of diagnosis of family physician and in 161 (17%) of cases, the family physician had a role to choose a specialist of level 2. For 155 (16.1%) of cases, the specialists wrote the results of their evaluation in feedback form. Only 149 (15.5%) of patients returned to their family physicians. Six hundred ninety-seven (79.6%) of patients did not return to their family physician because of lack of knowledge. Conclusion: The results of this study showed that many principles for referral system from level 1 to higher levels and vice versa are not considered that require education, reformation and intervention in this field.