ترسيم نقشه جغرافيايي ميزان مرگ و مير ناشي از سرطان دستگاه گوارش در استان‌هاي مازندران و گلستان

Geographical mapping of gastrointestinal cancer mortality rates in Mazandaran and Golestan provinces, Iran

سابقه و هدف: سرطان به عنوان سومين علت مرگ در ايران شناخته شده است. استان‌های شمالی كشور به خصوص مازندران و گلستان دارای ميزان بروز بالای سرطان گوارش هستند. هدف اين مطالعه، يافتن توزيع جغرافيايی ميزان مرگ و مير اين بيماری و استانداردسازی آن جهت تعيين تفاوت‌های موجود بين شهرستان‌ها در نقشه بود. مواد و روش‌ها: داده‌های اين مطالعه مربوط به موارد مرگ ناشی از سرطان دستگاه گوارش ثبت شده در سال‌های 84-1380 در استان‌های گلستان و مازندران بود. برای استفاده از مدل رگرسيون Poisson تعميم يافته، از داده‌های انبوهه استفاده شد و با محاسبه ميزان مرگ و مير، پس از استانداردسازی با استفاده از نرم‌افزار GIS (Geographic information systems) نسبت به ترسيم نقشه جغرافيايی اقدام گرديد. يافته‌ها: از بين 5715 فرد فوت شده به علت سرطان دستگاه گوارش، 18/65 درصد مربوط به استان مازندران و 82/34 درصد مربوط به استان گلستان بودند. ميزان مرگ و مير استاندارد شده در نقاط مركزی استان مازندران، مقدار كمتری را نشان داد. از شهرستان چالوس تا مرز گرگان، SMR (Standardized mortality ratio) بيشتر بخش‌ها بين 0/1-9/0 به دست آمد. از ابتدای مرزبندی گرگان تا انتهای شرقی مرزهای جغرافيايی استان گلستان، برای تمامی بخش‌ها ميزان مرگ و مير بالاتر از 1 به دست آمد. مدل رگرسيونی تا حدودی ناهمگنی مربوط به SMR را از بين برد. استنتاج: تغييرات ميزان مرگ و مير ناشی از سرطان دستگاه گوارش، از روی نقشه جغرافيايی استان‌های مازندران و گلستان بيان كننده مخاطره بالا و تأثير ساختار جغرافيايی و اجتماعی- اقتصادی اين منطقه می‌باشد.

Background and purpose: Cancer is the third leading cause of death in Iran. Mazandaran and Golestan provinces, especially in northern countries, have a high incidence of gastrointestinal cancer. Therefore, we aimed to find the geographic distribution of standardized mortality rates of this disease and to mark differences between the cities on a map. Materials and methods: The data related to the cases of death from gastrointestinal cancer during the years 2001 to 2005 were recorded in the provinces of Golestan and Mazandaran. Generalized Poisson regression model was used for data standardization; then, the mapping was done. Results: 5715 people died from cancer of the gastrointestinal tract, 65.18 percent in Mazandaran and 34.82 percent in Golestan. Standardized mortality rates in the central parts of the provinces showed a little less. From the city of Chaloos to the border of the city of Gorgan, standardized mortality ratio (SMR) of most of the regions was between 0.9 and 1. From the border of the city of Gorgan to end of eastern geographical boundaries of Golestan Province, the obtained standardized mortality ratio was more than 1. The regression model could partly eliminate heterogeneity of standardized mortality ratio. Conclusion: Changes in mortality rates from cancers of the gastrointestinal tract in Mazandaran and Golestan provinces on the map represent a high-risk area, which remarks the impact of geographical and social-economic region.