تحولات بازتاب جنگ در سينماي ايران

• The Changes of the Reflections on the Iranian War Cinema

در اين مقاله سعي شده است كه به اين سوال پاسخ داده شود؛ « بازتاب جنگ در سينماي ايران چگونه بوده و چه سير تحولي را طي كرده است؟» بنابر ديدگاه نيكلاس پروناي فرض شده است كه چند سال پس از پايان جنگ و در اثر تغيير شرايط اجتماعي ديدگاه جامعه نسبت به جنگ تغيير مي‌كند و يا امكان بيان رويكردهاي جديد به وجود مي‌آيد. بنابراين نظريه رويكرد فيلم‌هاي سينماي جنگ ايران در دهه‌ي 80، متفاوت از رويكرد فيلم‌هاي جنگي ساخته شده قبل از دهه‌ي 80 مي‌باشد. براي بررسي صحت و سقم اين نظريه، در اين مقاله سينماي جنگ در سه دوره‌ي زماني 60 تا 67، 67 تا 80 و دهه 80 مورد بررسي قرار گرفته است. دو دوره اول به صورت اسنادي و با استفاده از مطالعات قبلي و دوره سوم به صورت تحليل متن فيلم‌هاي برگزيده جنگي با استفاده از تكنيك نشانه‌شناسي، مطالعه شده است. نتيجه اين‌كه فيلم‌هاي دوره اول بنا به اقتضاي جنگ و شرايط جامعه‌ي جنگ‌زده به حماسه‌سازي و قهرمان‌پروري مي‌پردازند، در حالي كه فيلم‌هاي دوره دوم بيش‌تر جنبه‌ي اجتماعي دارند و وضعيت آوارگان و رزمندگان بازگشته از جنگ و برخورد جامعه با آنان را بررسي مي‌كنند. اما در دوره سوم در پي از بين رفتن رژيم بعث عراق و بهبود روابط دو كشور، و در نتيجه تحول ديدگاه جامعه نسبت به جنگ ايران و عراق و به وجود آمدن شرايط مناسب براي ابراز ديدگاه‌هاي متفاوت، فيلم‌هايي با تمايلات صلح‌طلبانه و ضد جنگ و با شخصيت‌پردازي‌هاي متفاوت از رزمندگان ايراني و عراقي ساخته شده‌اند كه در سينماي جنگ ايران سابقه ندارد.

This paper studies the reflection of war in the Iranian cinema and its changes over time. According to Nicholas Pronay, it has been assumed that few years after war and due to changes in social conditions, society’s viewpoint towards war changes and therefore different viewpoints about war will get a chance to appear. According to this theory, the perspective of War Cinema in the 2000s should be different from the war films before that decade. So, in this thesis the war cinema in three periods of 1981 to 1988; 1988 to 1999 and in 2000s is studied. The first two periods are explored by using literature review and results of previous studies; however, the third period is studied by analyzing selected war films using Structural Semiology. The results show that, those films produced in the first period, create heroes and epic sensations, as wartime and the conditions of a war-stricken society dictates, while the films produced in second period show mostly social impacts of war including the situation of war refugees, the veterans that returned from war, and society’s encounter with them. Comparing the results of two periods with the third one showed that a different approach has been taken in war movies produced in 2000s, when the Bae’th regime in Iraq is overthrown and the relationship between two countries is improved. Movies with peace-finding and anti-war contents with different personating of Iranian and Iraqi soldiers have been produced in this period and this is unprecedented phenomena in the Iranian war cinema.