شكايات روستاييان آذربايجان به مجلس بيست و يكم شوراي ملّي(1346 ـ 1342هـ.ش.)

(Azerbaijani Peasants’ Complaints to the 21st Majlis of Iran (1963–1967

با شكل‌گيري نهاد مجلس، فرهنگ عريضه‌نويسي در ايران، مجراي تازه‌اي براي پي‌گيري شكايت‌ها و رسيدن به خواسته‌هاي خويش يافت؛ به‌نحوي كه از نخستين روز‌هاي شروع به كار مجلس، كميسيون ويژه‌اي تحت عنوان «كميسيون عرايض» پا به عرصه وجود نهاد. اسناد عرايضي كه از مجلس شوراي ملّي تاكنون محفوظ مانده، كمك بسياري به درك تاريخ اجتماعي دوره معاصر مي‌نمايد. تا به حال، آماري از اسناد عرايض به تفكيك ادوار مختلف مجالس شوراي ملّي ارايه نشده است. روستاييان آذربايجان چه شكاياتي را به مجلس بيست و يكم شوراي ملّي (46ـ1342هـ.ش.) فرستاده‌اند؟ اين شكايات شامل چه موضوعاتي‌ است؟ شكايات چه مسيري را تا رسيدن به نتيجه طي ‌مي‌كرده است؟ عملكرد مجلس در قبال اين عرايض به چه صورت بوده؟ و... . اين‌ها سوالاتي است كه در اين مختصر بدان پرداخته خواهد شد. از آن‌جا كه قانون مهمّي چون اصلاحات ارضي در مجلس بيست و يكم و به تصويب رسيده، بخش مهمّي از اسناد عرايض حول محور همين موضوع‌ بوده است؛ به‌ويژه اينكه آذربايجان به عنوان اوّلين منطقه جهت آزمايش اين طرح برگزيده شده است. عرايض مربوط به شكايات ارباب ـ رعيتي نشان‌دهنده يك تصوير كلّي از مقاومت اربابان حتي تباني دستگاه‌هاي دولتي در قبال مسيله اصلاحات ارضي در آذربايجان است.