پتروگرافي و پتروژنز توده‌هاي نفوذي شمال‌شرق نايبند شرق ايران

Petrography and petrogenesis of intrusive rocks in the northeast of Nayband, East of Iran

منطقه بررسي شده در فاصله 50 كيلومتري شمال‌شرقي نايبند و در شرقي‌ترين ناحيه استان يزد قرار دارد. اين محدوده بخشي از مجموعه سنگ‌هاي آتشفشاني-دروني ترسيري غرب بلوك لوت محسوب مي‌شود. زمين‌شناسي منطقه شامل: گدازه‌هايي با تركيب لاتيت و تراكي‌آندزيت است كه توده‌هاي نفوذي نيمه‌عميق (ساب‌ولكان) با تركيب مونزونيتي، سينيتي و گرانيتي در آن نفوذ نموده‌اند. بافت همه توده‌هاي نفوذي نيمه‌عميق پورفيري تا گلومروپورفيري است. كاني‌هاي پلاژيوكلاز، فلدسپارپتاسيم، بيوتيت و كوارتز مهم‌ترين كاني‌هاي توده بيوتيت‌كوارتز‌مونزونيت پورفيري، بيوتيت‌سينيت پورفيري و بيوتيت‌گرانيت پورفيري است در حالي‌ كه توده بيوتيت-پيروكسن‌مونزونيت پورفيري، علاوه بر آنها كلينوپيروكسن نيز دارد. بر اساس بررسي‌هاي ژيوشيميايي، توده بيوتيت-پيروكسن‌مونزونيت پورفيري از نوع متاآلومينوس و شوشونيتي و به گرانيتوييدهاي سري مگنتيت (اكسيدان) و از نوع I تعلق دارد. غني‌شدگي نسبي LREE نسبت به HREE و LILE نسبت به HFSE مويد تشكيل ماگما در پهنه فرورانش است. اين ماگما از ذوب بخشي اندك (1/0 < تا 3 > ) يك منشا لرزوليتي گارنت-اسپينل‌دار حاصل شده كه با پوسته قاره‌اي آلودگي پيدا كرده است. توده بيوتيت‌گرانيت پورفيري از نوع پرآلومينوس به شدت فلسيك و اولتراپتاسيك و به گرانيتوييدهاي سري ايلمنيت (احيايي) و از نوع S تعلق دارد. بر اساس مقدار عناصر Nb، Rb، Ta، Y و Yb موقعيت تكتونيكي تشكيل ماگماي آن پهنه تصادم قاره است. ماگماي توده گرانيتي در اثر ذوب بخشي پوسته قاره‌اي و از منشا رسوبات فقير از رس نشات گرفته است. غني‌شدگي نسبي LREE نسبت به HREE، ناهنجاري بسيار منفي Eu و نسبت پايين (La/Yb)N و Ce/Yb)N) نشان مي‌دهد كه پلاژيوكلاز به عنوان كاني باقي‌مانده در ناحيه منشا حضور داشته است. نفوذ اين توده به داخل واحد مونزونيتي بيانگر وقوع يك پديده تصادمي پس از ايوسن در غرب بلوك لوت است كه نياز به سن‌سنجي دقيق و بررسي ايزوتوپ‌هاي راديوژنيك دارد.

The study area is located 50 km northeast of Nayband in the easternmost part of Yazd province. The area is a portion of the Tertiary volcanic-plutonic rocks in the west of the Lut block. The geology of the region includes latitic to trachyandesitic lavas, which are intruded by subvolcanic rocks with monzonitic, syenitic and granitic compositions. The texture of all the intrusive rocks is porphyric to glomeroporphic. Plagioclase, K-feldspar, biotite and quartz are the main minerals of biotite quartz monzonite porphyry, biotite syenite porphyry and biotite granite porphyry. Clinopyroxene, besides these minerals is present in biotite-pyroxene monzonite porphyry. Based on geochemical studies, the biotite-pyroxene monzonite porphyry shows metaluminous and shoshonitic nature. This rock belongs to the magnetite series (oxidized) granitoid and is allocated to I-type. The relative enrichment of LREE versus HREE and enrichment of LILE and HFSE impoverishment indicate magma formed in subduction zone. The magma exhibits low degree of partial melting ( > 0.1 to < 3) from a garnet-spinel lherzolite source, which is contaminated by continental crust. The biotite granite porphyry is peraluminous and ultrapotassic. The rock belongs to ilmenite series (reduced) granitoid and is related to S-type. Based on Nb, Yb, Rb, Y and Ta contents, the magma formed in syn-collisional tectonic setting. The granitic magma is generated by partial melting of continental crust and clay-poor sediments source. The relative enrichment of LREE and depletion of HREE, highly negative Eu anomaly and low ratios of (La/Yb)N and )Ce/Yb)N can be attributed to the presence of residual plagioclase in the source area. The intrusion of this rock into the monzonitic unit indicates a collision occurred after the Eocene in the west of Lut block in which access to accurate geochronological and radiogenic isotopes data is required.