سنگ‌شناسي، پتروژنز و ژيوديناميك مجموعه افيوليتي سه‌ول‌آوا شمال‌غرب ايران

Petrography, petrogenesis and geodynamic of Sawlava ophiolitic complex, NW of Iran

افيوليت‌هاي زاگرس، عمدتاً در عمان، نيريز، كرمانشاه، كردستان و شمال‌غرب عراق رخنمون دارند. مجموعه افيوليتي سه‌ول‌آوا، بخشي از مجموعه افيوليتي كردستان است. در اين پژوهش، پتروژنز و ژيوديناميك اين بخش از افيوليت‌هاي زاگرس بررسي شده است. بازالت، ميكروگابرو، گابرو، دونيت و ورليت‌هاي كم‌و‌بيش سرپانتيني، مهم‌ترين سنگ‌هاي مجموعه هستند. پلاژيوكلاز و كلينوپيروكسن، درشت بلورهاي بازالت‌ها و ميكروگابروها را تشكيل مي‌دهند. بافت چيره در بازالت‌ها پورفيريك و ميكروليتي-شيشه‌اي و در ميكروگابروها، اينترسرتال و ميكروگرانولار است. كاني‌هاي اصلي گابروها را كلينوپيروكسن (اوژيت-ديوپسيد) و پلاژيوكلاز با تركيب چيره لابرادور تشكيل مي‌دهند. كاني‌هاي اصلي پريدوتيت‌ها شامل اليوين (Fo=88-91)، كلينوپيروكسن (ديوپسيد-كلينوانستاتيت) و كروم-اسپينل (پيكوتيت) هستند. مقايسه نتايج ژيوشيمي اين يررسي با استانداردهاي جهاني نشان مي‌دهد كه بازالت‌ها و ميكروگابروهاي مجموعه افيوليتي سه‌ول‌آوا، داراي سرشت توله‌ايتي و منشا ماگمايي بين E-MORB و N-MORB هستند. گابروها با سرشت توله‌ايتي متمايل به كالك‌آلكالن، ويژگي‌هاي حدواسط مورب تا قوس اقيانوسي را نشان مي‌دهند. ويژگي‌هاي شيميايي پريدوتيت‌ها، محدوده گوشته عميق متمايل به محيط بالاي پهنه فرورانش را معرفي مي‌نمايد. حجم بالاي بازالت-ميكروگابرو، مقدار پايين Ti و بالا بودن مقدار Al و Cr# در كروم-اسپينل پريدوتيت‌ها، نشان‌دهنده نرخ بالاي ذوب بخشي (25 تا 35 درصد) است. اين واقعيت بيانگر آن است كه مجموعه سه‌ول‌آوا از ذوب گوشته‌ با نرخ ذوب بخشي بالا منشا گرفته است. داده‌هاي ژيوشيمي نشان از منشا گوشته نسبتاً تهي‌شده براي مجموعه افيوليتي سه‌ول‌آوا دارد كه اين ويژگي در گابروها و پريدوتيت‌ها بارزتر است. مقايسه سنگ‌شناسي و ژيوشيمي اين افيوليت‌ها با نمونه‌هاي شناخته شده دنيا، نشان مي‌دهد كه اين مجموعه در محيط پشت قوس اقيانوسي شكل گرفته است.

Zagros ophiolites are mainly exposed in Oman, Neyriz, Kermanshah, Kurdistan and north western of Iraq. The Sawlava ophiolitic complex is a member of Kurdistan ophiolites. In this research petrogenesis and geodynamic of this part of Zagros ophiolites have been investigated. Basalt, microgabbro, gabbro with serpentinized dunite and wherlite are the main rock units of the complex. The phenocryst in the basalta and the microgabbros are plagioclase and clinopyroxene and the main textures in the basalts are porphyric and microlitic-glassy whereas intersertal and microgranular are dominant in the microgabbros. The main minerals in the gabbros are clinopyroxene (augite-diopside), plagioclase with labrador composition. In the peridotites, the major minerals are olivine (Fo= 88-91), clinopyroxene (diopside-clinoenstatite) and chromin spinels (picotite). By analogy with the global standards, the obtained geochemical data reveal that basalts and microgabbros in Sawlava ophiolitic complex are tholeiitic in nature, and their magma source tends towards N-MORB and E-MORB. Gabbros are in tholeiite to calc-alkaline magma series and show the abyssal MORB to oceanic ARC features. The chemistry of peridotites shows the abyssal to supra-subduction zone source. The high volume of basalt-microgabbro, low Ti value and high content of Al and Cr# in peridoitite chromian spinels, reveal a high rate of partial melting (25-35%) indicating that the depleted mantle subjected to high degree of partial melting can be the Sawlava complex source. According to geochemical data a depleted mantle may be the source of Sawlava ophiolitic complex. This feature is more remarkable in the studied gabbros and peridotites. Comparing the lithological and geochemical characteristics of the studied ophiolites with some other complexes in the world documented that the complex under discussion formed in an oceanic back arc setting.