باز نگري ِريشه وساخت فارسيِ سه واژه قرآني

A Study of the Persian Origin and Construction of Three Quranic Words

چكيده: ماهيت متفاوت زبان عربي كه زباني اشتقاقي است ازجهت اشتمالش بر الگوهاي آوايي و قالب‌هاي صرفي خاص وتغييرات بابهاي فعلي وصيَغِ اسمي-اعم از مشتقات و جمع‌هاي مكسّر و ديگر ساختها- سبب مي شود كه واژه‌هاي بيگانه/دخيل، گاه چنان دستخوشِ تحول وتنوع مي شوند كه خاستگاه و ريشه‌هايِ آنها و مسيرهاي دگرگوني صرفي و مفهومي‌شان پوشيده بمانَد و رديابي اصل و فرع واژگان براي محقق دشوار شود. از ديرباز كساني چون جواليقي، سيوطي، خفاجي و ديگر زبانشناسان و لغويان درباره واژگان اقتباسي و وضع تحول و تعريب آنها تحقيقات ارزشمندي را به ميراث گذاشتند. پژوهش‌هاي دقيق و روشمند خاورشناسان درباره زبان عربي، زبان قرآن وواژه هاي دخيل درقرآن، از نيمه دوم سده نوزدهم ضمن بهره گيري از ميراث گذشتگان، اشتباهات نظام‌مند و روشمند آنها را نشان داده اند و تحولي بنيادي در علوم ريشه شناسي و تبارشناسي واژه هاي قرآني، ايجاد كرده اند. يكي از پژوهش‌هاي ارجمند دراين حوزه، كتاب «آرتورجفري» است كه ازحيث روش شناسي ؛ دقيقتر و از جهت تعداد واژه هاي دخيل، بسيار چشمگيراست. وي بيست وهفت واژه‌ي قرآن را فارسي دانسته است. در چند دهه اخير كتب و مقالات بسياري دراين باب نوشته شده است. با اينهمه به نظر مي رسد كه بررسي هاي موجود درباره‌ي سه واژه ي «صِهْر، صَكّ و اَوْزار» ناقص و اشتباه است. سيطره‌ي سنت واژه شناسي، سنت ترجمه و تفسير و شباهت هايِ رهزنِ شكلي و وزني و ديگر ويژگيها، اسباب اين اشتباهات اند. سعي ما دراين تحقيق اين است كه با مرور فرهنگها و ترجمه‌ها وتفاسير و تامل درساخت اين واژه‌ها وجوه مغفول آنها را باز مي-نماييم.

Abstract The different nature of Arabic language, which is derivative, sometimes makes the foreign words to change so much that their origins and stems and their morphological and conceptual paths of transformation stay latent, and tracing of the original and the derivations comes to be difficult for the researcher. From ancient times to the present, the linguists and the philologists have left a legacy of valuable research on the borrowed words and their condition of evolution and Arabicizing. From the second half of the nineteenth century on, the orientalists with their new research on Arabic language, the language of Quran and the words involved in Quran, have simultaneously benefited from the legacy of the past and shown their systematic and methodical mistakes, and therefore they caused a fundamental development in the sciences of etymology and genealogy of Quranic words. One of the venerable researches in this area is the book by Arthur Jeffery which is more precise from the viewpoint of methodology, and more impressive in the number of its foreign words. However, it seems that the existing studies on the three Quranic words (Sehr, Sakk, Aowzar), in three particular Quranic verses, are incomplete and incorrect. The traditional terminology, tradition of translation and Hermeneutics, and the misleading similarities of these words in form and rhythm are among the main reasons of the incidence of these mistakes. Through studying dictionaries, translations, and Hermeneutics together with the contemplation on construction of these words, this thesis is to disclose their disguised aspects.