پويش محيطي ارزيابي آموزش عالي در كشورهاي منتخب و درس‌هايي براي ايران

Environmental Scanning of Higher Education Evaluation in Selected Countries and Lessons for Iran

آموزش عالي علاوه بر اينكه در زمره مهم‌ترين نهادهاي انسان‌ساز و تمدن‌ساز است، طي دهه‌هاي اخير همواره به عنوان يكي از پيشران‌هاي توليد ثروت و قدرت ملي در نظام اقتصاد جهاني مورد توجه بوده است. بنابراين اثربخشي اين نهاد در سطوح تحليل ملي، فراملي و فروملي قابل بررسي است. پيچيدگي‌هاي حاكم بر فضاي آموزش عالي و جامعه‌اي كه آن را احاطه‌كرده، از يك سو و شكل‌گيري فضاي رقابت‌پذيري ميان موسسات آموزش عالي براي شناخته‌شدن به عنوان موسسه برتر از سوي ديگر باعث شده است تداوم بقا و ارتقاي مداوم موسسات آموزشي عالي از منظر رويكردهاي آينده‌نگر و آينده‌انديش اهميت روزافزون پيدا كند. تلاش مستمر دانشگاه‌ها و كشورها براي دستيابي به جايگاه‌هاي برتر در رتبه‌بندي‌هاي بين‌المللي در حوزه آموزش عالي و به تبع آن جذب دانشجو، استاد و پژوهشگر خارجي كه حايز شرايط نخبگي است، بازتاب‌ فضاي رقابتي و حركت به سمت جامعه دانش‌مدار است. هركشوري كه سهم بيشتري از افراد باهوش و نخبه داشته باشد، سهم بيشتري از قدرت و ثروت را از آن خود خواهد ساخت. بر همين اساس سازوكار ارزيابي نهاد آموزش عالي براي احراز رتبه‌هاي برتر منطقه‌اي و جهاني مهم است. ارايه الگوي ارزيابي، علاوه بر بررسي گذشته و حال مستلزم به‌كارگيري رويكردهاي معطوف به آينده است. به عبارت روشن‌تر، رويارويي با رويدادها و روندهاي ملموس و ناملموس و همچنين عدم قطعيت‌هايي كه نهاد آموزش عالي را احاطه كرده، جلوه‌اي از تلاش آينده‌‌‌نگر است تا از ميان طيفي از آينده‌هاي ناخوشايند و خوشايند، آينده مطلوب آموزش عالي شناسايي و جهت تحقق آن برنامه‌ريزي و تدبير لازم اتخاذ شود. در اين مقاله تلاش شده است با استفاده از روش پويش محيطي، روندها و رويدادهاي جهاني آموزش عالي و تجربه كشورهاي منتخب، رصد و بر اساس نتايج حاصل از‌ آن، شاخص‌ها و الگوي مطلوب ارزيابي موسسات آموزش عالي ايران پيشنهاد شود.

Today higher education is one of the most important institutions for human being and civilization development. Moreover, in the world economy system during the previous decades higher education has turned into one of the driving forces for generating power and wealth in national, regional and international spheres. From future studies point of view the complexity of higher education as a system and the society which surrounds it alongside the competition among higher education institutions to obtain a prestigious status make it critical for them to enhance themselves. Vigorous attempt of universities to gain a good position in global rankings is a well-known sign of competitiveness among higher education institutions. The countries which have greater pools of talents produce more power and wealth. Given this trend the evaluation of higher education institutions to determine their regional or global ranking has become much more important. In this article, the authors propose an evaluation model and some indicators using environmental scanning as well as trends and events analysis.