مفهوم عرفاني «درد» در مثنوي معنوي

Theosophical concept of "pain" in spiritual masnavi of M’olavi

تعريف سلامت و بيماري انسان و اهميت آن مبتني بر نوع شناخت از انسان و ابعاد و جايگاه او در هستي است و انسان شناسي نيز بر اساس جهان بيني و هستي شناسي هر فرد و جامعه‌اي متفاوت است. بر همين اساس معناي سلامت، بيماري، دارو، درد و درمان در هر مكتبي چه بسا غير از ساير مكاتب باشد. در عرفان اسلامي كه خاستگاه و درونمايه‌هاي آن آموزه‌هاي اسلامي است دريافت‌هاي خاصي از مفاهيم و معناي واژه‌هاي مذكور شده است و برعكس نظام بهداشت و درمان متعارف، در بعضي موارد نه تنها به دنبال دارو و درمان نيستند بلكه خواستار و طالب درد هستند چرا كه درد را نوعي درمان و دردمندي را ارزش مي‌دانند. حال اين سوال قابل طرح است كه ماهيت و حقيقت درد و بيماري، سلامت و درمان نزد عرفان اسلامي چيست؟ مولانا يكي از عرفاي مشهور جهان اسلام چه تعاريفي از درد و درمان دارد و چرا درد را مي‌ستايد؟ صاحبان درد عرفاني چه كساني هستند؟ در اين مقاله با روش مطالعه‌ي كتابخانه‌اي و توصيف و تحليل معاني و مفاهيم، به اين سوالات پاسخ داده مي‌شود و به نظر مي‌رسد تفاوت ديدگاه مولانا با مفاهيم درد و درمان متداول و متعارف در دنياي مادي و سكولار، در نوع انسان شناسي و جهان بيني ديني- عرفاني آن‌هاست و منظور از دردها و درمان‌ها در نظر وي وراي سلامتي و بيماري جسمي و حتي رواني معمول است و فردي و جسمي و مادي نمي‌باشد بلكه معنوي و عرفاني است و از نوع «درد دين»، «درد عشق»، «درد كمال»، «درد بُعد و جدايي از حقيقت»، «درد انسانيت» و ... مي‌باشد كه خود دارو و درمان خيلي از دردهاي موجود بشريت امروز مي‌باشد.

Definition of human health and disease and its importance is based upon type of knowledge about human and his placing in entity and anthropology is also different depending on world-outlook and anthology of every individual and society. Accordingly, the meaning of health, disease, medicine, pain and treatment in every school is very different from other school. In Islamic theosophy whose origin and themes are Islamic doctrines, there are certain interpretations from concepts and meanings of above words and unlike the common health and treatment system, in some cases it seeks not only for medicine and treatment but also it is wisher and demand ant for "pain", because it considers pain as a kind of treatment and being pained as a value. Now, this questions is in mind that what the nature and fact of pain and disease, health and treatment for Islamic theosophy is; and M’olavi- one of the great theosophist of Islamic world- how defines pain and treatment and why he lauds the pain? Who are the owners of theosophical pain and what are its effects? This paper answers these questions by library study method and description and analysis of meanings and concepts and it seems that difference between M’olana’s viewpoint and common and usual concepts of pain and treatment in material and secular world is based on type of anthropology and their theosophical – religion world outlook and he believes that pains and treatments are over usual physical and even mental health and disease and are not individual, physical and material, but they are spiritual and theosophical and are of "religion pain", "love pain", "maturity pain", "the pain of dimension and being for from the fact" and "civilization pain" and… type.