بازنمايي‌هاي هويتي و آييني نوروز در كشورهاي حوزه تمدني ايران

Identity Representations of Norouz in the Iran’s Civilization Zone

نوروز يكي از كهن‌ترين جشن‌هاي به جا مانده از دوران باستان و يكي از آيين‌هاي برجسته در زمينه فرهنگ مشترك و عاملي براي همگرايي فرهنگي ميان ايران و كشورهاي حوزه تمدني ايران محسوب مي‌شود. اين آيين علاوه بر ايران در ديگر كشورهاي حوزه تمدن ايراني از جمله آسياي مركزي، قفقاز، كشورهاي هم‏جوار ايران در غرب و شرق مثل عراق، تركيه، افغانستان، كشورهاي حوزه جنوبي خليج فارس، پاكستان و حتي مناطق ديگر ازجمله بالكان و شبه قاره هم جشن گرفته مي‌شود. بررسي دقيق آيين نوروز در ميان كشورهاي حوزه تمدني ايران نشان مي‏دهد كه برخي از سنت‏ها و آداب و رسوم نوروزي در كشورهاي حوزه تمدني ايران مشترك است و در عين حال در برخي آداب و رسوم نوروزي تفاوت‏هايي ديده مي‏شود. بنابراين هدف اصلي مقاله بررسي تفاوت‌هاي آداب و رسوم نوروز در كشورهاي حوزه تمدني ايران و واكاوي علل و زمينه‌هاي اين تفاوت‌هاست. به همين منظور پرسش اصلي كه مقاله با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي و با رويكردي مقايسه‌اي به آن پاسخ مي‌دهد اين است كه سنت‏ها وآداب و رسوم نوروز در كشورهاي حوزه تمدني ايران چه تفاوت‏هايي با يكديگر دارند و مهم‌ترين علل ظهور اين تفاوت‌هاي آييني چيست؟ يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه تفاوت‌هاي آيين نوروز در كشورهاي حوزه تمدني ايران، در زمينه‌هاي سبزه‌روياندن، برپايي دسته‌هاي نوروزي، ديد و بازديدهاي نوروزي و مراسم سيزده‌بدر است و سه مولفه نظام‌هاي سياسي متفاوت در كشورهاي حوزه تمدني ايران، سابقه مستمعره بودن برخي از اين كشورها و وجود برخي تفاوت‌هاي فرهنگي ـ ديني عوامل بر شكل‌گيري اين تفاوت‌ها هستند.

Norouz is one of the ancient rituals and traditions that celebrated at the beginning of the New Year in Iranʹs civilization zone and is one of the factors of improvement of cultural integration between the countries of Iranʹs civilization zone. Besides Iran, this ritual is also celebrated in other countries of Iranʹs civilization area such as Central Asia and Caucasus, neighboring countries of Iran in west and east such as Iraq, Turkey, states of the southern Persian Gulf, Pakistan and even other regions such as Balkan and Peninsula. An exact survey of Norouz ritual among countries of Iranʹs civilization area demonstrates that some traditions and rituals of Norouz are common in countries of Iranʹs civilization area; nevertheless, some differences exist in some traditions related to Norouz. The main aim of this article is to survey on differences of norouz ritual among countries of Iranʹs civilization zone and denotes the causes of these differences.