نگاه قرآن مدارانه مولوي در معنوي سازي هيجان غم

Quran oriented Rumiʹʹs spiritual emotion of sadness

چكيده از آنجا كه دستمايه هاي عرفاني برآمده از آموزه هاي قرآن كريم زمينه مناسبي براي مطالعات و تحقيقات نظري و باليني روانشناسي را فراهم آورده است بدين جهت لازم است كه در آثار عرفان اسلامي همچون مثنوي مولوي از اين زاويه مطالعات جديد داشت كه از جمله اين موضوعات كار كرد هيجاني غم در روان انسان است كه مولوي در مثنوي ضمن تبيين انواع هيجانات دروني انسان موضوع غم را با نگاه تحليلي و با پيشتوانه معرفتي كه از قرآن كريم دارد دقيق وارسي مي كند و در مواردي به جاي حذف غم به تبع قرآن كريم رويكرد معنوي سازي آن را دنبال مي كند و در اين جهت ملاك ها و اصولي را مطرح مي كند كه هيجان غم نه تنها مُخِلّ حركت كمالي انسان نباشد بلكه تبديل به عاملي پرشور در قرب به خداوند گردد. در اين واكاوي هاي جز جز مولوي، در عوامل غم و طرح راهكارهاي قاعده مند، اطلاعات ذي قيمتي در حوزه «معرفت نفس» است كه نبايد از مطالعات روانشناسي دست يابي به چنين نتايجي را انتظار داشت. مولوي در مثنوي براي معنوي سازي فرآيند هيجانِ غم، شيوه هاي «مهار»، «تعديل»، «تنظيم» و «تبديل» غم را مطرح مي كند و مبنايِ همه اين شيوه ها را مطابق تعاليم قرآن كريم بر معرفت از «بُعد معنوي خود» استوار مي كند.

Abstract: As the mystical knowledge taken from the Holy Qur’an provides a suitable ground for research into theoretical and clinical psychology, it seems essential to investigate the works of Islamic mystics such as Moulavi’s Mathnavi from this new perspective. One of these mystical issues is the emotional function of sadness in human’s soul (psyche), which Moulavi, discussing kinds of human’s internal emotions, reflects on it within an analytical view point according to his rich knowledge of the Qur’an. In some cases, rather than overlooking sadness, he, following the Qur’an, tries to spiritualize it. In this direction, he suggests principles and procedures for spiritualization of sadness which prove not only sadness is not an obstruction for human completion, but also becomes a motivating enthusiasm for man’s proximity to God. In Moulavi’s detailed analyses of causes of sadness and the principled procedures that he suggests, there is invaluable information on “self-knowledge” which cannot be expected from psychological studies to achieve. Moulavi, in his Mathnavi states procedures such as ‘controlling’, ‘moderating’, ‘managing’, and ‘converting’ for spiritualization of sadness, and following Qur’anic teachings, bases all these on knowledge of ‘spiritual aspect’ of self.