پديد آورندگان :
نجّاريان، دكتر محمّدرضا نويسنده دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه يزد , , حاتم پور، ندا نويسنده دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيّات فارسي دانشگاه يزد ,
كليدواژه :
ادبيّات تعليمي , ورّام بن ابي فراس , واعظ قزويني , ابواب الجنان , مجموعه ورّام
چكيده فارسي :
چكيده
مجموعه ورّام يكي از منابع معتبر در ميان شيعه و سنّي در زمينه آيات و احاديث و اخبار، متعلّق به شيخ ابوالحسين ورّام بن ابي فراس بن حمدان مالكي نخعي، فقيه و محدّث امامي قرن ششم و آغاز قرن هفتم است. اين اثر مشتمل بر دو جز است. جز اول، گزيده اي از احيا علوم الدّين غزالي است شامل مواعظي در اخلاق عملي همچون سفارش به زهد و تهذيب اخلاق، بر شمردن صفات رذيله و شيوه هاي درمان آن‌ها، ذكر فضايل و راه كسب آن‌ها، مطالبي درباره آداب معاشرت و ديگر جزييّات زندگي، فصول متعدّدي درباره مرگ و حيات اخروي و وصف قيامت. در جز دوم نيز همين مضامين تكرار شده است.
ملّا محمّد رفيع الدّين واعظ قزويني يكي از شاعران، فضلا و اديبان قرن يازدهم هجري است كه اثري معروف به نام «ابواب الجنان» از خود به جا گذاشته است. باب اول (مجلّد) اين اثر، دربردارنده چهارده مجلس از مجالس وعظ است كه نويسنده در آغاز هر مجلس با بياني ادبي و با استفاده از انواع آرايه هاي بلاغي به ذمّ يكي از صفات پست انساني مي‌پردازد سپس متناسب با موضوع طرح شده آياتي از قرآن كريم را بيان كرده، ذيل هر آيه با شيوه ادبي خود به تفسير آيات مي‌پردازد و احاديث مورد نظر را از كتبي چون: مجموعه ورّام، ارشادالقلوب، كنزاللّطايف، زهره الرياض، امالي ابن بابويه، عده الدّاعي، امالي شيخ طوسي، امالي شيخ صدوق و نهج البلاغه طرح مي‌كند. نكته قابل توجّه اينكه ملّا واعظ از تنبيه الخاطر و نزهه الناظر معروف به مجموعه ورّام بيشترين بهره را برده است.
از آنجا كه موضوع مجالس هشتم و نهم ابواب الجنان، كبر و عجب و ريا و سمعه است، نگارندگان در اين مقاله برآنند تا ضمن تبيين راهكارهاي ملا واعظ براي غلبه بر اين صفات، تاثيرپذيري ابواب الجنان را در اين زمينه ها از مجموعه ورّام تحليل كنند.
چكيده لاتين :
Abstract
“Varram series” is one of the authentic sources on Qur’anic verses, Hadiths, and traditions revered by both Shiite and Sunni scholars. It has been authored by Sheikh Abol-Hossein Varram ibn- Abi Faras ibn Nakhaie, a 6th-7th century (AH) Shiite jurisprudence and scholar, and consists of two parts. The first part provides a selection of Ghazali’s theological book, Ehya-ol-oluom, including moral virtues such as piety, asceticism, and self-purification; it also mentions moral vices and ways of overcoming them, virtues and ways to gain them, manners of interpersonal relations and certain other details of manner of conduct; sections on death, next world life, and descriptions of the Resurrection. The second part repeats the same concepts and meanings.
There is a a renowned series known as ‘Abvab-ol-Jenan’ left behind by Mulla Mohammad Rafie-al-din Vaez Qhazvini, an 11th century (AH) poet and scholar. The first volume of this work includes fourteen discourses; in each, the author, using literary language and rhetorical devices, introduces and criticizes one human moral vice. Then the author quotes verses from the Holy Qur’an relating to the point in question and proceeds to interpret the verse in his literary style. In so doing, he quotes the intended Hadiths from such books as Varram series, Ershad-ol-Qholoub, Kanz-ol-Latayef, Zahrat-o-Ryaz, Ebn-e-Babeveh’s Amali, Oddat-o-Daie, Sheikh Tousi’s Amali, Sheikh Sadouqh’s Amali, and, above all, Nahj-ol-Balagheh. It is noteworthy to mention that in all Mulla Vaez has mostly drawn upon Tanbih-ol-Khater and Nazhat-o-Nazer known as Varram series.
Since the eighth and ninth discourses of Abvab-ol-Jenan are on arrogance, conceit, and hypocrisy, the present article aims to establish the manners proposed by Mulla Vaez to overcome these vices, and thereby to analyse the influences of Varram series on his Abvab-ol-Janan.
