معناشناسي تدبر در قرآن كريم با تكيه بر روابط همنشيني و جانشيني

Semantic Study of the term “Tadabbur” in Quran with the Emphasis on Syntagmatic and Paradigmatic Relations

در پي‌جويي نگرش بازتابيده در قرآن كريم به موضوع ادراك و فهم، با حوزه معنايي گسترده‌اي روبه‌رو مي‌شويم كه در آن مفاهيم متعددي به يكديگر پيوند خورده‌اند. از مفاهيم بنيادين اين حوزه، «تدبّر» است. افزون بر آيات متعدد قرآن كه با كاربرد تعابير مختلف از لزوم تدبّر گفته‌اند، در چهار آيه از قرآن كريم نيز با كاربرد هم‌ريشه‌هاي واژه تدبر، از اين عمل همچون يك تكليف، يا حتي غايت نزول قرآن ياد مي‌شود. بناست كه در اين مطالعه، با كاربرد روشهاي معناشناسانه اين مفهوم قرآني را بازشناسيم؛ مفهومي كه از ديرباز مفسران مختلف به بحث در باره‌اش پرداخته‌اند و البته، ميزان توجهات بدان در سده اخير افزايشي چشمگير دارد. بدين منظور، نخست با مروري بر آيات تدبّر و سنت تفسيري، تصويري اجمالي از جايگاه اين مفهوم در قرآن كريم بازخواهيم نمود. آن گاه از رويكرد معناشناسي ساخت‌گرا و با تحليل واژگان همنشين و جانشين «تدبّر» در قرآن كريم، براي شناخت مولفه‌هاي معنايي بنيادين اين واژه قرآني كوشش خواهيم كرد.

In research of the Quranic attitude towards the notion of perception, we come across with a vast semantic field in which many Quranic concepts are linked to each other. One of the fundamental concepts in this field is “Tadabur,” or contemplation. In addition to many Quranic verses in which the necessity of contemplation for human beings has been emphasized with different terms, there are specially four verses where the term "Tadabur" and its derivatives are used. In these verses the act of contemplation has been considered as a task or even the aim of revealing Quran. This research is aimed at discovering the meaning of this term using semantic approach. The meaning, however, has received much attention by the Muslim exegetes in the past and especially in recent century. For this purpose, after reviewing the verses including the term and paying special attention to the exegetical literature, a brief image of the meaning of the word and its position in Quran will be presented. Later, following the structural semantic and by analyzing the syntagmatic and paradigmatic terms for "Tadabur" in Quran we will try to extract the conceptual elements of this Quranic term.