ساخت روايي قصه در مثنوي

The Narrative Structure of Tales in Mathnavi of Mowlavi

نمودار كلّي ساختار روايت در قصه هاي مثنوي تابع پيرنگي ساده و بي پيچش است؛ دريافت فراز و فرود و كشش و ايستايي قصه در مثنوي مستلزم توجه به اين نكته است كه ابيات روايي و روايت‌گريز از هم تشخيص داده شود. گذشته از اين، فهم روايت توبرتويي (داستان در داستان) در مثنوي، به رهيافت عميق تري از تشخيص حد و مرز روايت و روايت گريزي منتهي مي شود. در اين مقاله ضمن توضيح و ترسيم پيرنگ روايت در مثنوي، دو ويژگي تصنّع و تكرار (چندبارگي) نيز تشريح و تحليل شده است. تصنّع در روايت به اين معناست كه شخصيت ها و كنش هاي داستاني به‌شدت سرسپرده موازين موعظه‌مدار نويسنده يا راوي داناي كل باشند؛ به اين ترتيب، تلقي مخاطب از فرايند كلي قصه نيز مي تواند با نوعي دلزدگي نسبي همراه باشد. همچنين با توجه به ظرفيت بينامتني مثنوي و توجه آن به كليشه هاي قصه پردازي پيش از خود، ويژگي تكرار در رگه هاي پيدا و پنهان روايت قصه هاي مثنوي محسوس و قابل باور است.

The general pattern of narrative structure in Mathnavi’s tales is simple. To understand the falling and rising of the stories and also their stasis and duration, it is enough to distinguish the narrating from denarrating lines. Besides, realization of the frame-stories leads the reader to a deeper understanding of the distinction between narration and denarration. This article, while explaining the narrative pattern in Mathnavi, studies its two features of artificiality and recurrence. Artificiality denotes that the characters and actions strongly depend on the prescriptive conventions of author or omniscient narrator. The research concludes that the tales of Mathnavi show an interest to various intertexts and thus make the existence of recurrence tangible and natural.