پهنه‌بندي زراعي- بوم‌شناختي اراضي استان گلستان جهت كشت سويا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي

Agro-Ecological Zoning of Golestan Province Lands for Soybean Cultivation Using Geographical In Formation System (GIS)

با مطالعات بوم‌شناختي مي‌توان پتانسيل محيطي را در مناطق مختلف مشخص و از آنها حداكثر بهره‌برداري را نمود. به منظور پهنه‌بندي زراعي-بوم‌شناختي اراضي كشاورزي كنوني استان گلستان براي كشت سويا، از سامانه اطلاعات جغرافيايي(GIS) و فرايند سلسله مراتب تحليلي (AHP) استفاده شد. بدين منظور ابتدا نيازهاي زراعي-بوم شناختي سويا با استفاده از منابع علمي موجود تعيين، درجه‌بندي و سپس نقشه‌هاي موضوعي مورد نياز تهيه شدند. متغيرهاي محيطي مورد مطالعه دماي متوسط، دماي كمينه، دماي بيشينه، بارش، شيب، جهات شيب، ارتفاع از سطح دريا، ماده آلي، شوري، بافت، pH، ميزان نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كلسيم، آهن، روي و پتانسيل آب زيرزميني و سطحي مي‌باشد. طبقه‌بندي و رتبه‌بندي هر لايه با توجه به روش محدوديت ساده در 4 طبقه صورت گرفت. از فرآيند سلسله مراتب تحليلي براي تعيين وزن معيارها از طريق تجزيه و تحليل پرسش‌نامه‌هايAHP، استفاده شد. لايه‌هاي رقومي عوامل محيطي در محيط GIS پس از اختصاص وزن AHP مختص به هر لايه، روي‌هم‌گذاري و تلفيق شدند. سپس پهنه‌بندي اراضي در چهار طبقه بسيار مستعد، مستعد، نيمه‌مستعد و غير‌مستعد انجام شد. نتايج نشان داد كه به ترتيب 59/27 و 35/27 درصد زمين‌هاي زراعي استان گلستان جهت توليد سويا در پهنه‌هاي بسيار مستعد و مستعد قرار دارند. طبقات نيمه‌مستعد و غير مستعد جهت كشت سويا، به قسمت‌هاي شمالي و شرقي اراضي استان اختصاص يافت. در اين مناطق ميزان بارش و پتانسيل منابع آبي پايين، شوري و كمبود برخي عناصر غذايي از عوامل محدود ‌كننده كشت اين گياه شناخته شدند. در اين مطالعه، پهنه غيرمستعد كمترين مساحت را در اراضي كشاورزي استان گلستان دارا بود (34/17 درصد).

Ecological studies can be used to identify the environmental potential in different regions to achievement maximum utilization. Geographic information system (GIS) and analytical hierarchy process (AHP) were applied to agro-ecological zoning of current agricultural lands in Golestan province for soybean cultivation. For this purpose, agro-ecological requirements of soybean firstly, identified according to scientific resources. Rating and thematic requirement maps were then provided. Studied environmental-components were: average, minimum and maximum temperatures, precipitation, slope percent, elevation, slope aspects, soil characteristics (OM, pH, EC, texture, nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, iron, zinc), surface water and groundwater potentials. Each layer is classified into 4 classes according to Simple Limitation Method (SLM). The analytical hierarchy process (AHP) was used to determine the weight of criteria by using the questionnaires analysis sheet. The digital environmental layers overlaid and integration in GIS media then zoning of lands carried out in 4 classes (high suitable, suitable, less suitable and non-suitable). The results showed that 27.59% and 27.35% of this area were high suitable and suitable for soybean cropping, respectively. The less suitable and non-suitable regions were located in the north and northeast of Golestan province. In these areas, the limitation factors include high EC, low precipitation, deficient of some elements and low water resources. In this study, non-suitable class had the minimum area of Golestan agricultural lands (17.34%).