كيفيت تعامل معرفت عقلي و عرفاني در معرفت‌شناسي صدرا

The Quality of Interaction of Rational and Gnostic Knowledge in Epistemology of Mulla Sadra

معرفت عقلي و عرفاني تفاوت‌هايي در روش رسيدن به معرفت دارند؛ يكي از استدلال عقلي بهره مي‌گيرد و ديگري از شهود و مكاشفه. با اين حال، اين دو جدا از هم نيستند و با يكديگر تعامل دارند. از نگاه صدرا مجرد شهود بدون برهان كافي نيست و از طرفي آنچه راوي با برهان بدان دست يافته بود، با چشم شهود مكاشفه كرده است. از سويي، عقل از دريافت كنه حقيقتِ اشيا ناتوان است و با عرفان مي‌توان به دريافت آن نايل شد. از سوي ديگر، عقلِ خالص منكر كشف و شهود نيست و براي كشف درست از نادرست مي‌تواند ملاك و معيار باشد. به نظر مي‌رسد معرفت‌شناسي صدرايي در همه حوزه‌هاي آن در هم تنيدگيِ زيادي با مسيله وحدت عاقل و معقول دارد. ملاصدرا با تلفيق اين نظريه با اشتدادِ وجودشناختي نفس در فرايند حركت جوهري، مدعي وجود تعامل حداكثري بين معرفت عقلي و شهودي است.

Despite differences in way of reaching to the knowledge through rational and Gnostic knowledge which in one of them is through reason and in the other through intuition, they are not tow categories separate from each other and they interact with each other. In view of Sadra, the mere intuition without reason is not enough. On the one hand, what the narrator had achieved through reason he has witnessed it with intuition. On the one hand, the reason is not able to percept the real nature of the things and the nature of the things can be achieved by gnosis and on the other hand, the mere reason does not deny the intuition and it can be as a criterion for the correctness and incorrectness of the fact. It seems that the epistemology of Mulla sadra in all its fields has much interrelation with the issue of the unification of the intelligent and intelligible. Combining this theory with the ontological intensity of the soul in the process of the substantial motion, Mulla Sadra claims that there is maximal interaction between rational and intuitive knowledge. Key words: Rational knowledge, Gnostic knowledge, Conceptual knowledge, Intuitive knowledge, Mulla Sadra.