نَفَس رحماني در آينه حكمت متعاليه

Merciful Breath in the Mirror of Transcendental Philosophy

در اين جستار با روش توصيفي ـ تحليلي به بيان مباني و نتايج ديدگاه ملاصدرا درباره نَفَس رحماني پرداخته مي‌شود. ملاصدرا معتقد است كه آدمي برترين نشانه خداوند است و ويژگي‌ها و قواي او ظهور كمالات الهي است. همان گونه كه نَفَس آدمي با عبور از مخارج حروف، اصوات و كلمات گوناگون پديد مي‌آورد، نَفَس رحماني نيز همچون فيضي وجودي، حقايق ممكنات را در عالم تحقق مي‌بخشد و در عين وحدت و بساطت سرچشمه كلمات بي‌شمار الهي در عالم تجلي است. كلمه «كُن» نخستين كلامي است كه گوشِ ممكنات را شكافت. بنابراين، عالم فقط از سخن پديد آمده و بلكه عين سخن است و اقسام موجوداتِ عالم، منطبق بر مراتب و مقامات بيست و هشت‌گانه خود در نفس رحمان‌اند. ملاصدرا نفس رحماني را با «وجود منبسط» يكي مي‌داند. همچنين او نَفَس رحماني را با «حق مخلوق‌به» و «حقيقه الحقايق» مقايسه مي‌كند و تحقق آن را مربوط به مرتبه واحديت، حضرت اسما و احديتِ جمع مي‌داند. برخي از پيروان صدرا نيز نفس آن را با مرتبه عما يكي دانسته‌اند كه در زبان شريعت از آن به نور محمدي تعبير مي‌شود. از طرف ديگر، ملاصدرا نَفَس رحماني را تعبيري ديگر از آنچه مي‌داند كه اهل عرفان آن را ماده كليه، هبا و عنقا ناميده‌اند. او گفتار حكيمان بزرگ يونان درباره ماده المواد را اشاره‌اي رمزي به همين فيض وجودي و انبساطي معرفي مي‌كند كه با گستردگي رحمتِ امتنانيه در اسم الهيِ «الرحمان» انطباق كامل دارد.

In this paper, we state the foundations and results of Mulla Sadra’s ideas about Merciful Breath in a descriptive-analytic way. Mulla Sadra believes that man is the best sign of God and his characteristics and powers are the appearance of divine perfections. So, as the human breath through passing points of articulation produces various sounds and many words, the merciful breath also like an existential emanation fulfills the possible truth in the world and while it is unique and simple, it is the source of infinite divine words in the world of manifestation. The word “Be” is the first word that splits the ears of contingents and in such a way the world has just emerged from words but rather it is identical with the words and all kinds of existents of the world are correspondent to their twenty eighth degrees and positions of in merciful breath. Mulla Sadra thinks that merciful breath is identical with “unfolded existence”, an existence that its comprehensiveness is widespread like a shadow over the body of all beings: “Have you not considered your Lord, how He extends the shade?” Mulla Sadra has compared the merciful breath to the “right of creator of the creatures” and “reality of realities” and says that its fulfilling concerns to the grade of uniqueness, plane of Names and oneness of union. Some of the followers of Mulla sadra have also identified it with the “Ama” which is interpreted in the language of Shariah into Muhammadian light. On the other hand, Mulla Sadra regards the merciful breath another interpret for what the Gnostics has called universal matter, phoenix and motes. Of course, it is different with the prime matter or primary matter in philosophy. He introduces the sayings of the great Greek philosophers about prime matter as a symbol for this existential and unfolded emanation that corresponds to the expanding grateful mercy in divine name “Al-Rahman”. Key words: Merciful breath, Transcendental philosophy, Mulla Sadra, Unfolded existence, Universal matter, Grateful mercy.