بررسي و انتخاب غار طبيعي مناسب براي ذخيره‌سازي زيرزميني نفت‌خام با استفاده از تركيب دو روش FAHP و TOPSIS

Determining Appropriate Natural Caves for Underground Crude Oil Storage by Admixture FAHP and TOPSIS Methods

طي سال‌هاي اخير بحران مالي دنيا باعث افزايش قيمت بسياري از كالاها از جمله مواد هيدروكربوري شده است. اين اتفاق بار ديگر اهميت استراتژيك ذخيره‌سازي نفت‌خام را نشان مي‌دهد. با عنايت به جاي‌گاه ويژه نفت در اقتصاد ملي كشور، توسعه صنعت ذخيره‌سازي يكي از راهكارهاي كنترل اين گونه بحران‌ها است. ذخيره‌سازي زيرزميني نفت‌خام در سازه‌هاي مصنوعي (شامل مغارهاي سنگي، مغارهاي نمكي و معادن متروكه) و ساختارهاي طبيعي (شامل ميادين تهي شده نفت و گاز، سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني و غارهاي طبيعي) امكان‌پذير است. از بين اين روش‌ها، طبيعاً روشي مناسب‌تر است كه سازگاري بيش‌تري با شرايط منطقه ذخيره‌سازي داشته باشد. در ايران به‌دليل وجود غارهاي طبيعي بسيار، ذخيره‌سازي نفت‌خام در درون غارهاي طبيعي جز گزينه‌هاي مناسب به‌نظر مي‌رسد. بديهي است اگر به‌جاي حفر مغارها، از غارهاي طبيعي براي ذخيره‌سازي استفاده شود، هزينه حفر مغار از هزينه‌هاي احداث مغار حذف مي‌شود. در مقاله حاضر به‌منظور انتخاب غار مناسب براي ذخيره‌سازي نفت‌خام، غارهاي طبيعي بر اساس معيارهاي مختلف و با استفاده از تركيبي از دو روش‌ تحليل سلسله‌ مراتبي فازي (FAHP) و شباهت به گزينه ايده‌آل (TOPSIS) بررسي شده و گزينه مستعد انتخاب شده است. بر اين اساس غار رودافشان با استفاده از تعدادي معيارهاي كيفي و كمي از قبيل قوانين گردش‌گري و زيست‌محيطي، وضعيت آب‌هاي زيرزميني، حجم فضاي محتمل براي ذخيره‌سازي، فاصله غار از خطوط لوله اصلي انتقال نفت‌خام و فاصله از پالايشگاه‌هاي بزرگ كشور به‌عنوان غاري مناسب براي ذخيره‌سازي زيرزميني نفت‌خام انتخاب شد. لازم به ذكر است وزن اين معيارها بر اساس نظرسنجي از افراد با تجربه در زمينه ذخيره‌سازي تعيين شده است. اين غار در شمال شرق استان تهران و در شهرستان فيروزكوه قرار گرفته و 3 تالار دارد كه جز بزرگ‌ترين تالارها در ميان غارهاي ايران است. به‌طوركلي مي‌توان گفت حجم نفت‌خام قابل انباشت در غار مذكور در حدود 000،250 مترمكعب تخمين زده مي‌شود.

The world financial crisis has drastically raised the costs of hydrocarbon materials. This simply manifests the strategic significance of crude oil storage. Regarding the special rank of the oil in Iran’s economy, storage industry development can be one of the solutions to control such a crisis. Underground storage of crude oil in synthetic structures (rock caverns, salt caverns, and obsolete mines) and natural structures (depleted fields of oil and gas, underground water resources, and natural caves) is possible. It’s clear that each method is suitable when it has more compatibly with the storage conditions. Due to the existence of many caves in Iran, crude oils storage in natural caves is a proper option. It is clear that if natural caves are used instead of caverns, much can be saved. The present article intends to choose a proper cave for crude oil storage through studying the natural caves based on a combination of fuzzy analytical hierarchy process (FAHP) and technique for order performance by similarity to idea solution (TOPSIS). The likely option is chosen. Roudafshan Cave is considered appropriate for crude oil underground storage based on several qualitative and quantitative criteria including tourism and environment protection regulations, capacity, distance from both main pipes of crude oil transfer and countryʹs major petroleum factories. It should be noted that these criteria are ranked by an experienced team. This cave is located in the north east of Tehran in Firoozkooh and has three passageways which are among the largest ones in the country. Generally, its capacity is estimated to be about 250,000 square meters.