بررسي ديوان غزليات اميرخسرو دهلوي بر اساس چند دستنويس معتبر

The Study of Amir Khosrow Dehalvi’s Divan of Sonnets on the basis of Some Authentic Manuscripts

طوطي زبان آورِ خطه هندوستان، اميرخسرو دهلوي، يكي از پُركارترين شاعرانِ فارسي زبان است كه تاثيرات شگرفي را بر شعر فارسي گويان بعد از خود، در سرزمين هاي هند و سند و ايران، گذاشته است. هرچند اميرخسرو بيشتر شهرت خود را مديون و مرهون مثنوي هايش است، در عين حال، غزل هايي استادانه و دلنشين از وي باقي مانده است كه مقام والاي اين شاعر شيرين-سخن را در شعر فارسي نشان مي دهد. ديوانِ غزلياتِ اميرخسرو چندين بار در ايران و هند به چاپ رسيده است. از اين جمله است چاپِ طهران با مقدمه سعيد نفيسي و تصحيح م. درويش كه اقبال صلاح‌الدين در تصحيحِ بعدي از ديوان اميرخسرو همين تصحيح را نيز يكي از ملاك‌هاي اصلي كار خود قرار داده است. با توجه با نايافت بودن اين تصحيح اخير در ايران، محمد روشن همان كارِ اقبال صلاح‌الدين را با حذف نسخه‌بدل‌ها و برخي تغييرات جزيي به چاپ رسانيده است. اين تصحيح از ديوان اميرخسرو دهلوي كه امروزه در غالب تحقيقات و مقالات به عنوانِ منبع به آن ارجاع داده مي‌شود، خطاها، تصحيفات و اشكالات كوچك و بزرگي دارد. در اين جستار برخي اشكالات اساسي و تحريفات و تصحيفات موجود در ديوانِ چاپي اميرخسرو بر اساس سه دستنويس معتبر از ديوان وي، نمايانده شده، همچنين به اشعار و ابياتي نويافته از اميرخسرو اشاره شده است.

Amir Khosrow Dehlavi, the famous poet of India, is one of the most prolific poets of Persian language who has influenced deeply the poetry of Persian poets after himself in Iran and Indus lands. Though most of his fame refers to his Mathnavies, there are a number of good and elaborated sonnets belonging to him which show his high status in Persian poetry. The Divan of his sonnets has been published several times in Iran and India. Among these is Tehran’s published version with the introduction of Saeed Nafisi and corrected by M. Darvish which has been used by Iqbal Salah al-Din as one of the main criteria in his later correction of Amir Khosrow’s Divan. Since this latter correction is not found in Iran, Muhammad Roshan has published the very work of Iqbal Salah al-Din with some minor changes and eliminating variant copies. This correction, which today is referenced as a source in most researches and articles, has mistakes, Tashifs and minor and major problems. This article aims to show some fundamental problems and Tahrifs and Tashifs in the published Divan of Amir Khosrow on the basis of three authentic manuscripts of his Divan and also point to some of his newly-found poems and verses.