رويكرد متكلمان اماميه در بغداد به معتزليانِ شيعه شده(با تاكيد بر سيدمرتضي، ابن راوندي و ابوعيسي وراق)

دراسه اتجاه متكلمي الاماميه في بغداد الي المعتزله المستبصرين

معتزليانِ شيعه شده از جريان هاي فرهنگ ساز در سير تفكر اماميه در سده هاي سوم و چهارم هجري هستند كه مقايسه آنان با ميراث كلامي متكلمان اماميه در بغداد مي تواند به بازشناسي جايگاه و نقش آنان در تاريخ فكر شيعه كمك كند. نوشتار حاضر مي كوشد تا از طريق بازخواني گزارش هاي موجود در آثار نوبختيان، شيخ مفيد و سيدمرتضي، نوع مواجهه اينان با ابوعيسي وراق و ابن راوندي از دو جنبه شخصيتي و علمي تحليل كرده و با تبيين داوري متكلمان بغدادي درباره معتزليان شيعه شده، جايگاه آنان را ترسيم كند. هم چنين در نگاهي كلان تر سعي مي كند با نشان دادن سير تحول كلام اماميه از سده سوم تا پنجم به بازسازي صحنه اي از تاريخ كلام شيعه بپردازد. نتيجه اين تحقيق نشان مي دهد كه نمي توان در ميراث برجاي مانده از متكلمان اماميه در بغداد درباره ابوعيسي وراق و ابن راوندي مواضع يكساني را مشاهده كرد؛ اگرچه در بحث امامت نشانه هايي از هم سونگري وجود دارد.

The Mu’tazilites converted to Shi’ism are a culture-making group in the course of Imami thought in the third/tenth and fourth/eleventh centuries that their comparison to the theologian heritage of Imami theologians in Baghdad can aids to recognition of their place and role in the history of Shi’a thought. The current writing, by examining the available reports in the works of the Nawbakhtis, Sheikh Mufid and Seyed Murtaza, tries to analyses the kind of their encounter to Abu Eisa Warraq and Ibn Rawandi from the two aspects of personality and scholarship. It also tries to map out their place through explaining the judgments of Baghdadi theologians about the Mu’tazilites converted to Shi’ism. Furthermore, in a more enormous view, it tries to show the trend of Imami Kalam from the third/tenth century to fifth/twelfth century and reconstruct a scene of the history of Shi’a Kalam. The result is that one cannot see a homogeneous position about Abu Eisa Warraq and Ibn Rawandi in the remained heritage of Imami theologians in Baghdad; although there can be seen some signs of kinship in the issue of Imamah.