ارزيابي اثرات ژنوتيپ، محيط و ژنوتيپ × محيط بر برخي از صفات مهم كمي در باقلا (Vicia faba L.)

Evaluation of Genotype, Environment and Genotype × Environment Interaction Effects on Some of Important Quantitative Trits of Faba Bean (Vicia faba L.)

باقلا (Vicia faba L.) يكي از بقولات دانه‌اي است كه با توجه به ميزان پروتيين بالاي آن به عنوان غذا و همچنين تغذيه دام مورد استفاده قرار مي‌گيرد. تنوع ژنتيكي ركن اصلي بيشتر برنامه‌هاي اصلاحي بوده و انجام گزينش منوط به وجود تنوع ژنتيكي مطلوب در صفات مورد بررسي مي‌باشد. از اين رو، آزمايشي به منظور انتخاب بهترين ژنوتيپ‌هاي باقلا و تعيين تنوع ژنتيكي تعدادي از ژنوتيپ‌هاي باقلا در دو استان گيلان و لرستان از نظر صفات مورفولوژيكي و زراعي انجام پذيرفت. تجزيه مركب داده‌ها حاكي از معني‌دار بودن اثر متقابل ژنوتيپ × محيط براي تمام صفات مورد مطالعه بود، بنابراين بررسي ژنوتيپ‌ها در هر كدام از محيط‌ها به طور جداگانه انجام گرفت. نتايج تجزيه واريانس صفات مورد مطالعه نشان داد كه اثر ژنوتيپ در هر دو محيط براي تمام صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. مقايسه‌هاي گروهي ژنوتيپ‌ها در دو محيط نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي دانه درشت و دانه ريز از لحاظ تمام صفات مورد بررسي با يكديگر تفاوت معني‌دار داشتند و مي‌توان آنها را در دو گروه مجزا قرار داد. توده بومي گيلان و رقم اصلاح ‌شده بركت بيشترين عملكرد دانه را در استان گيلان داشتند و در استان لرستان بيشترين عملكرد دانه مربوط به توده بومي خرم‌آباد بود. با توجه به نتايج حاصل از مطالعه حاضر، استفاده از توده‌هاي دانه ريز غرب كشور و دانه درشت شمال كشور به عنوان والدين تلاقي‌ها قابل توصيه مي‌باشد و در نتيجه امكان دسترسي به نتاجي در نسل‌هاي در حال تفكيك كه نسبت به هر دو دسته والدين برتري داشته باشند، مقدور مي‌باشد.

Faba bean (Vicia faba L.) is a grain legume that grown for its high protein seeds, which is using as human food and animal feeding. Genetic variability of the traits is important in breeding programes, so that selection gain depends on the existence of genetic variability of traits. Therefore, an investigation was carried out to select the most successful faba bean genotype(s) and to assess the genetic diversity related to the morphological and agronomical traits in some of faba bean genotypes at two locations in Guilan and Lorestan provinces. Results of combined analysis of variance revealed that genotype ×environment interaction effects were significant for all of the studied traits, thus evaluation of the genotypes carried out separately in two environments. Results of analysis of variance indicated that the studied genotypes differed significantly for all of the traits at two environments. Orthogonal contrast indicated that large seed and small seed genotypes were significantly differed for all traits and the eight genotypes were classified in two groups. Two genotypes including the landraces from north of Iran and breeding variety (Barrakat) had the highest yield at Guilan and landraces from Khoramabad produced the highest yield at Lorestan. Results of present study showed that the small seed genotypes from west of Iran and large seed genotypes from north of Iran could be used as parents to obtained transgressive segregation for most of traits.