ارزيابي ساختار ژنتيكي عملكرد و اجزاي عملكرد در گندم نان (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش دي‌آلل

Estimation of Genetic Structure of Yield and Yield Components in Bread Wheat (Triticum Aestivum L.) using Diallele Method

به منظور برآورد خصوصيات ژنتيكي عملكرد و اجزاي عملكرد از قبيل تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن 10 سنبله گندم، وزن دانه در 10 سنبله، هكتوليتر، وزن هزار دانه و عملكرد دانه از شش رقم گندم تجاري به نام‌هاي اترك، اروند، زرين، كرج-3، Mv-17، نويد و نتاج آنها در قالب يك طرح تلاقي نيمه دي‌آلل استفاده شد. تلاقي هاي بين والدين در سال 1389-1388 انجام شد. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي ماهيدشت كرمانشاه در سال 90-1389 اجرا شد. داده‌هاي حاصل با استفاده از روش دي‌آلل تجزيه و تحليل شدند. نتايج تجزيه واريانس داده‌ها بين ژنوتيپ‌ها براي كليه صفات در سطح احتمال يك درصد معني‌داري بود. آزمون‌هاي ضريب رگرسيون و اپيستازي نشان داد، مدل افزايشي- غالبيت براي بيشتر صفات به غير از وزن دانه و وزن 10 سنبله گندم و عملكرد دانه كفايت نمود. نتايج بدست آمده از تجزيه هيمن نشان داد كه اثرات افزايشي و غيرافزايشي در كنترل صفات نقش دارند. بيشترين و كمترين ميزان وراثت پذيري خصوصي به صفات وزن هزار دانه و وزن هكتوليتر به ترتيب 57 درصد و 13 درصد تعلق گرفت. با توجه وجود اثر افزايشي در مواد تحت بررسي و اثر تجمعي در انتقال ژن ها به نسل بعد، مي‌توان از طريق گزينش در نسل‌هاي اوليه در افزايش صفات عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در برنامه اصلاح گندم نان استفاده نمود.

In order to estimate gene action of yield and yield components characteristics such as Spikelet Number per Spike, Biomass Weight, Kernel Number per Spike, Seed weight of 10 spikes, Hectoliter Weight, 1000 kernel weight and Yield, six genotypes of bread wheat such as: Arvand, Atrak, Zarrin, Karaj-3, Mv-17 and Navid were used in a 6×6 half-diallel cross. The crosses among the parents were down in 2009-2010. The experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications at the research station Mahidasht Kermanshah, Iran in 2010-2011. Data were analyzed using diallel method. Analysis of variance showed significant differences (P < 0.01) among the genotypes for all studied traits. Regression coefficient and epistasis tests showed fitness of additive-dominance model for most of the traits except grain yield, 10 spikes weight and seed weight in 10 spikes. Results of Hayman analysis showed that contributions of additive and non-additive effects were involved in control of the traits. Hayman’s graphical analysis showed that A and B parameters were significant at 1% levels. The highest and the lowest heritability of traits belonged to hectoliter weight and 1000 grains weight, were 57% and 13%, respectively. Regarding presence of additive effects for understudy materials and cumulative effect of genes help early generations, screening of cultivars and it, in turn may improve yield and its components.