اسطوره جام جم و عرفان اسلامي

The Myth of J?m-e Jam and Islamic-Iranian Mysticism

جام در ادبيات فارسي با تعابيري متنوّع مانند جام جم، جام جهان بين، جام جهان نما، جام گيتي نما و مانند آن، مفاهيم خاصي يافته است كه از يك سو با اساطير ايراني و از سوي ديگر با عرفان ايراني- اسلامي و ادبيات مزديسنا در هم آميخته و در پيوند است. در اين آميختگي «فرّ» و «جام» در اساطير ايراني، نمودهايي چون مرغ وارغن، آب، سنگ، مهره، پياله و مانند آن را به خود مي گيرد و سرانجام با تطوّر و تحوّل معنايي خود تبديل به رمز واژه اي با مصاديقي ژرف، مانند دل عارف، انسان كامل و نفس دانا مي‌شود و درك دقيق اين مصاديق عرفاني در گرو شناخت ژرف پشتوانه هاي اساطيري و آييني جام است.

In the Persian literature the term “J?m” is found in various expressions such as “J?m-e Jam”, “J?m-e Jah?n bin”, “J?m-e Jah?n nama”, “J?m-e Giti nama” etc, which is linked with Iranian myths as well as Islamic-Iranian mysticism. In this amalgam, “Far” and “J?m” in Iranian mythology have been identified with symbols like “Morghe V?reghan”, water, stone, bead, cup and the like. Finally, through semantic changes, it turned into a code with a number of meanings such as mystic’s heart (Dele ?ref), ideal man, the Wise Self and understanding of these mystical meanings depends upon knowing mythological and ritual backgrounds of the term “J?m”.