مساله جانشيني، بي اعتمادي سياسي و بازتاب‌هاي آن در نهاد وزارت در دوره‌ قاجار

The issue of succession, political distrust, and their reflections on the Ministry during Qajar dynasty

مساله جانشيني به عنوان يكي از مسايل پايدار تاريخ ايران، بازتاب‌ها و پيامدهاي فرواني در عرصه هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي كشور داشته است. اين مقاله مي‌كوشد تا با رويكردي نو يكي از پيامدهاي مساله جانشيني يعني حذف و قتل وزيران قاجاري را در بستر فرهنگ سياسي ايران و در پيوند با مساله جانشيني مورد ارزيابي و تحليل قرار دهد. هدف اين پژوهش پاسخ به اين پرسش است كه چرا مساله جانشيني در دوره‌ قاجار سبب حذف وزيراني شد كه در فرآيند جانشيني دخالت داشتند. فرضيه اين پژوهش بدين قرار است: مساله جانشيني و دخالت وزيران مطرح قاجاري با توجه به فرهنگ سياسي ايران كه مبتني بر بي اعتمادي سياسي بود، سبب سو ظن و بدگماني شاهان قاجار به وزيران خويش و هراس آنان نسبت به از دست رفتن جايگاه خود مي‌شد و همين امر سبب بروز پديده‌ وزيركشي به عنوان مخرج مشترك مساله جانشيني و بي اعتمادي سياسي مي‌شد.

The issue of succession as one of the enduring issues in the history of Iran has had lots of implications and reflections on political, social, and economic arenas of the country. This article attempts to evaluate and analyze one of the outcomes of the issue of succession, e.g. removing and murdering Qajar ministers, in the context of political culture and in relation with the issue mentioned. The present article, taking advantage of a new approach, starts with an answer to the question: “why did the issue of succession during Qajar dynasty led to removing ministers who had a hand in the process of succession?.” The hypothesis proposed in this article is: the issue of succession and interference of Qajar ministers, regarding political distrust existing in the political culture of Iran, made the Qajar kings suspect and mistrust their ministers and be afraid of losing their own position; all these matters ended to murdering the ministers as a result of the issue of succession and political distrust.